«Τη μέρα που το Πολυτεχνείο καιγόταν έπαιζα στην όπερα το Κουρδιστό Πορτοκάλι»

Τον Βάσσο τον επισκέφθηκα στο καινούργιο του βιβλιοπωλείο, δίπλα στο παλιό, πάνω στην πλατεία Εξαρχείων. Στο Bibliothèque έχω συνομιλήσει με τη Θέκλα, έχω συναντήσει τον Πουλικάκο, έχω ακούσει τον Κοροβέση να βγάζει αγγέλους απ’ το στόμα του. Έχω πάρει όλα τα ημερολόγια που αλλάζουν τον χρόνο από τότε που μένω στα Εξάρχεια κι αγοράσει κάμποσες φορές για δώρο το «Γράμματα σε νεκρό εραστή» για τις φίλες μου.

«Είμαι στην πλατεία Εξαρχείων από 7 χρονών παιδί. Η Θεμιστοκλέους ήταν ακόμη δρόμος διπλής κατευθύνσεως, υπήρχαν παλιά οινομαγειρεία όπως το «Αττικόν», γραφεία εφημερίδων στο υπόγειο της Μπλε Πολυκατοικίας. Θυμάμαι τα παιδιά της γειτονιάς να ξυπνάμε χαράματα  για να χαζεύουμε τα φορτηγά για να δούμε τα μεγάλα χάρτινα ρολά που κατέβαζαν για να τυπωθούν. Το κουρείο το είχαν δύο Ζακυνθινά αδέρφια, όλη η γειτονιά μύριζε άρωμα λεμονάκι και ακούγονταν μαντολινάτα. Εκεί που βλέπεις το φαρμακείο, ήταν ψαροπωλείο. Εδώ στη Σολωμού υπήρχε ένα διπλό πορνείο, είχαν πολλά πορνεία τα Εξάρχεια. Ε, μέχρι και αυτό το χαμόσπιτο το πήραν και το έκανα Airbnb. Δεν είναι πάντα εύκολο να βλέπεις τη γειτονιά σου να αλλάζει, καμιά φορά είναι απόλυτα  πληγωτικό. Από κάποιο σημείο και μετά, η κάθε αλλαγή ήταν και πιο βάρβαρη ως προς αυτό που άφηνε πίσω της σαν παρακαταθήκη για την επόμενη γενιά.

Όχι, δεν πρόλαβα την πλατεία την περίοδο του Πολυτεχνείου την έζησα όμως ως κέντρο ανταλλαγής ιδεών και αμφισβήτησης. Εδώ έμαθα να λέω όχι, να αντιστέκομαι, να μη θεωρώ δεδομένη την κοινή λογική. Βλέπεις εκεί; Σε ένα απ’ αυτά τα τραπεζάκια φτιάχτηκε ο Σύλλογος Θεάτρων Βράχων μια απ’ τις πιο σημαντικές πολιτισμικές παρεμβάσεις που έχουν συμβεί σε αυτόν τον τόπο. Υπέγραφαν ο Μίνωας Βολανάκης, ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Γιάννης ο Τσαρούχης. Εδώ έχω δει τον Γιώργο Ιωάννου να διαβάζει μόνος του εφημερίδα, να περνάει από μπροστά μου ο Θόδωρος Αγγελόπουλος. Δεν ήταν τυχαίο. Τα Εξάρχεια ήταν η τελευταία πραγματική γειτονιά του κέντρου, εδώ που μαζεύοντας άνθρωποι όλων των κοινωνικών αποχρώσεων, χωρίς να ενοχλούνται ο ένας απ’ τον άλλον, δίνοντας στην πλατεία των Εξαρχείων το χάρισμα της πολυσυλλεκτικότητας και του μόνιμου διαλόγου.

Εδώ άκουσα πρώτη φορά για αναρχία, θυμάμαι τη μέρα εκείνη που κατεβαίνοντας τη Στουρνάρη είδαμε τον Μιχάλη Καλτεζά να καταρρέει μπροστά μας με μια σφαίρα στο κεφάλι. Ήμασταν τα παιδιά με τα μαντήλια στο πρόσωπο. Όχι για να κρυφτούμε, προσωπικά δεν φοβήθηκα ούτε ντράπηκα ποτέ γι’ αυτά τα οποία εκφράζω. Το φορούσαμε όπως κι εκείνος για να αποφύγουμε την ασφυξία των δακρυγόνων. Και τι δεν θυμάμαι… Τη μέρα που καιγόταν το κτίριο του Πολυτεχνείου έπαιζα στην όπερα μεταμεσονύχτια προβολή το «Κουρδιστό πορτοκάλι» του Κιούμπρικ. Πολλά παιδιά που έφυγαν από εκεί, κυνηγημένα απ’ την αστυνομία μπήκαν στην αίθουσα. Έρχεται κάποιος και μου λέει πως με ζητάνε. Στη στοά της όπερας  είχαν παραταχθεί απ’ τη μια μεριά ΜΑΤ. Στη μέση ήταν ο Αρκουδέας. Τον πλησιάζω και με ρωτάει αν εγώ το κάνω αυτό. Του είπα ναι. Με ρώτησε τι κάνουμε εδώ και του απάντησα: Τέχνη. «Εσύ κι εγώ παίζει να είμαστε οι μόνοι που ενδιαφερόμαστε για την τέχνη στην Ελλάδα. Τι θα λεγες να μιλήσουμε περί τέχνης στο γραφείο μου;», μου είπε. Με τσίμπησαν και με πήγαν στη ΓΑΔΑ η οποία τότε ήταν στη Μεσογείων».

Όλες οι εποχές στα Εξάρχεια ήταν ωραίες, ακόμη και οι άσχημες. Ενδιαφερόμασταν. Πώς θα τα φτιάξουμε όλα αλλιώς. Τα τελευταία δέκα χρόνια εξαιτίας και της κρίσης που πέρασε στο αναρχικό κίνημα, αφέθηκε η πλατεία στα χέρια ανθρώπων που το μόνο που έκαναν ήταν να σιγοντάρουν όλη αυτή την κατασυκοφάντηση την οποία ξεκίνησαν τα ΜΜΕ σε συνδυασμό με κάποιους πολιτικούς, φτάνοντας σε μια εποχή που δεν υπήρχε αντίλογος από εμάς. Μετέτρεψαν τη γειτονιά σε ατραξιόν, ερχόντουσαν Ισπανοί, Γάλλοι, Πορτογάλοι και έβαφαν  τοίχους, πέταγαν μπογιές στο άγαλμα, η φάση ήταν «ζήσε την αναρχία στην Ελλάδα με 1500ευρώ». Τα μεθόδευσαν όλα απόλυτα ώστε να υπακούσουν τα Εξάρχεια σε ένα μοντέλου τύπου Μοναστηράκι και Ψυρρή. Εν μέρει το κατάφεραν. Στις τιμές των ακινήτων, στο πόσα διαμερίσματα λειτουργούν πια σαν χρονομίσθωση.

Πιστεύω βαθιά ότι όσο υπάρχουν άνθρωποι με ανοιχτή καρδιά και καθαρό μυαλό, που δεν ανέχονται την οποιαδήποτε βαρβαρότητα, τα Εξάρχεια θα είναι ζωντανά. Βαυκαλίζονται να πιστεύουν ότι αν κάτι το θάψεις 100 μέτρα κάτω απ’ τη γη θα εξαφανιστεί. Έχω πάντα στο μυαλό μου ότι όπως βρεθήκαμε εμείς, θα βρεθούν κι άλλοι.  Κι έτσι συνεχίζουμε!».