Λεία Βιτάλη στο koutipandoras.gr: "Η Ευρώπη είναι απάνθρωπη"

Συνέντευξη στους Παναγιώτη Φρούντζο, Κωνσταντίνο Καϊμάκη

-«Νύχτα στην Εθνική»: ένα έργο με τρία πρόσωπα, ένα έργο που αναδεικνύει πτυχές της ψυχής της σύγχρονης Ελλάδας. Θα θέλατε να μας δώσετε τον άξονα γύρω από τον οποίο ξεδιπλώνεται η υπόθεση του θεατρικού σας έργου;

Το έργο μιλά για τη σύγχρονη βία του ρατσισμού έτσι όπως τη βιώνουμε σήμερα στην Ελλάδα, μια χώρα πρώην μεταναστών που πολύ μεγάλο μέρος της εχθρεύεται τους νέους μετανάστες και πρόσφυγες θεωρώντας τους όχι μέρος του προβλήματος, αλλά αιτία του. Συγχρόνως μιλά και για την έλλειψη αγάπης που βιώνουμε στη χώρα μας σήμερα, που έχουν καταρρεύσει όλες οι ανθρώπινες αξίες. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο κινούνται οι τρεις ήρωες του έργου –ο βιαστής, το θύμα και ο ουσιαστικός ηθικός αυτουργός–, προσπαθώντας να βρουν τρόπο να επιβιώσουν μαζί σε μια ταβέρνα στην Εθνική οδό που αποτελεί, αν θέλετε, μια μικρογραφία της σημερινής κοινωνικής πραγματικότητας.

-Γιατί επιλέξατε ως τόπο της εξέλιξης του δράματός σας την εθνική οδό;

Η ίδια η λέξη δίνει την απάντηση. Είναι η Εθνική οδός! Δηλαδή ο δρόμος και ο τρόπος που κατεξοχήν κινείται η χώρα. Στην Εθνική οδό βρίσκεις το αφτιασίδωτο πρόσωπο και την αλήθεια της σημερινής πραγματικότητας. Κινείται σχεδόν όλος ο κόσμος και μαζί του διακινούνται τα πάντα, νόμιμα και λαθραία, υπόγεια και φανερά. Είναι η σφύζουσα ζωή που δεν σε αφήνει να χαλαρώσεις, ντελαπάρεις και, αν είσαι «μάγκας», ξανασηκώνεσαι, μαζεύεις τα κομμάτια σου και συνεχίζεις.

-Η μάνα παρουσιάζεται σαν εκτρωματική απόφυση των εξουσιαστικών μηχανισμών. Κι όμως ακόμη κι αυτή φαίνεται να αναζητάει την αγάπη.

Η αγάπη κρύβει μέσα της μια ολόκληρη φιλοσοφία και διαφορετικό τρόπο ζωής. Είναι μέρος ενός συστήματος αξιών πολύ διαφορετικού από αυτό το σύστημα αξιών που έχουμε ενστερνιστεί και έχουμε αφήσει να κυβερνά τη ζωή μας. Μιλάω, λοιπόν, για ένα διαφορετικό σύστημα αξιών που δεν έχει υπέρτατο σκοπό το κέρδος, αλλά την ευτυχία του ανθρώπου. Δεν ξέρω αν υπήρξε ποτέ στην ιστορία της ανθρωπότητας σαν πρωταρχική αξία ο άνθρωπος, αλλά η πρόοδος θα έπρεπε να έχει συνειδητοποιήσει ότι με αυτό το σύστημα αξιών που έχει επιβάλλει γκαζώνει προς την ολική καταστροφή της αξίας του ανθρώπου, ίσως του τελειότερου είδους της φύσης και του πλέον αυτοκαταστροφικού ταυτόχρονα. Αυτή την αγάπη εννοώ. Που απαιτεί παιδεία.

-Η ανάγνωσή σας σχετικά με την αύξηση της επιρροής του νεοναζιστικού μορφώματος στην Ελλάδα σχετίζεται περισσότερο με την ψυχολογία και την ψυχιατρική και όχι με την πολιτική και κοινωνική επιστήμη.

Σε όλα μου τα έργα –είτε μυθιστορήματα είτε θεατρικά– προσπαθώ να εμβαθύνω στις ψυχές των ηρώων μου και να ανακαλύψω το αίτιο που οδηγεί στις συμπεριφορές τους. Είναι ένα «βίτσιο», αν θέλετε, από τότε που σπούδασα ψυχολογία. Νεοναζί δεν γεννιέσαι, γίνεσαι στην πορεία της ζωής σου. Η αιτία, λοιπόν, βρίσκεται στα τραύματά σου. Τα τραύματα αυτά εκμεταλλεύεται ένα σύστημα που ξέρει να χειραγωγεί τις βαθύτερες ανάγκες των ανθρώπων. Να τους δίνει μια κάποια διέξοδο και ικανοποίηση. Οι μελετητές του φαινομένου του χιτλερισμού, αλλά και η ιστορία μας απέδειξαν ότι σε εποχές που οι άνθρωποι βρίσκονται σε μεγάλο εξευτελισμό και απελπισία γίνονται εύκολα θύματα μιας προπαγάνδας που τους υπόσχεται ότι θα γίνουν ανώτεροι. Γι’ αυτό και ανθούν σε εποχές ανθρωπιστικής κρίσης αλλά και μεγάλης οικονομικής ανέχειας. Με αυτό το σκεπτικό έχτισα το χαρακτήρα του νεοναζί στο έργο.

-Ένα άλλο χαρακτηριστικό της «Νύχτας στην Εθνική» είναι ο ρόλος που επιφυλάσσετε στη μετανάστρια, η οποία κινείται ανάμεσα στο αποδεκτά καλό και το κακό. Υπήρξαν αντιδράσεις γι’ αυτή την επιλογή σας;

Πάντα υπάρχουν αντιδράσεις από κάποιους «φανατικούς». Αλλά πιστεύω ότι ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι ελεύθερος να εκφράζει την άποψή του και να μην αυτολογοκρίνεται, ούτε να δέχεται λογοκρισία. Η Τέχνη είναι υπεράνω απόψεων, γιατί ο σκοπός της είναι να προβάλλει την αλήθεια, αυτή την αλήθεια που δεν τολμά να φανερώσει η ζώσα ζωή. Και φυσικά η αλήθεια δεν είναι ούτε άσπρη ούτε μαύρη, κινείται ανάμεσα. Ο μετανάστης δεν παύει να είναι ένας άνθρωπος με όλα τα καλά και τα κακά που φέρει το ανθρώπινο είδος, ίσως λίγο σε υπερβολή λόγω και της δυσχέρειας της θέσης του που επιζητά απεγνωσμένα την επιβίωση. Δεν επιδοκιμάζω ένα έγκλημα –όπως αυτό που διαπράττεται στο έργο–, αλλά ως συγγραφέας θα ψάξω να βρω την αιτία που το προκάλεσε. Αν δεν αντέχουμε να το βιώνουμε, ας μην το προκαλούμε.

-Πιστεύετε ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα, οι κάτοικοι της οποίας νιώθουν σχετικά άβολα με τους ξένους;

Νομίζω ναι και είναι αντιφατικό, δεδομένου ότι η Ελλάδα είναι χώρα μεταναστών όχι μόνο στο παρελθόν, αλλά και στις μέρες μας. Είναι θέμα παιδείας, πιστεύω.

-Γιατί οι άνθρωποι έχουν κτητικό αίσθημα για την πατρίδα;

Αυτό δεν είναι κατ’ ανάγκην κακό. Όλοι έχουμε ανάγκη να νιώθουμε μέρος ενός συνόλου. Και το υπερασπιζόμαστε. Ένα σύνολο είναι και η πατρίδα. Θα μπορούσε να είναι η Ευρώπη πατρίδα μας, αν δεν ήταν αυτή που είναι. Ή και η παγκόσμια κοινότητα, αν χωρούσαμε στην αγκαλιά της.

-Τι σας τρομάζει σήμερα περισσότερο στην Ευρώπη;

Η απανθρωπιά της. Η Ευρώπη είναι απάνθρωπη, ενώ η παιδεία της είναι ανθρωπιστική.

-Οι πρόσφυγες που έρχονται στην Ευρώπη μπορεί να είναι μια κάποια λύση για την ήπειρό μας;

Νομίζω ότι εξαρτάται από τον τρόπο που η Ευρώπη θα διαχειριστεί το προσφυγικό. Αν έχει στόχο της να δημιουργήσει στρατιές από δούλους ή αν μπορεί να τους εντάξει και να τους αποδεχτεί ως συνανθρώπους.

-Μόνο η αγάπη αρκεί για να αρχίσουμε να αντιμετωπίζουμε τους μετανάστες ως ισότιμα μέλη της κοινωνίας μας;

Δεν είμαι θεούσα για να ισχυριστώ κάτι τέτοιο. Όπως είπα και πιο πάνω, με τη λέξη «αγάπη» εννοώ ένα άλλο σύστημα αξιών με ανθρώπινο πρόσωπο. Ένα σύστημα στο οποίο κανείς δεν θα διανοείται να απειλεί ότι θα γεμίσει το πέλαγος με νεκρά παιδιά. Και η αντίπερα όχθη δεν θα αποδέχεται να συνομιλεί υπό το κράτος αυτής της απειλής.

INFO

Νύχτα στην Εθνική

Λίγα λόγια για την υπόθεση: Μια αλλοδαπή. Ένας νεαρός Έλληνας νεοναζί. Μια πρώην μετανάστρια στην Γερμανία που έγινε αφεντικό στην Ελλάδα. Ποιος θα προλάβει πρώτος να σηκώσει το όπλο του; Ο βιαστής, το θύμα ή ο ηθικός αυτουργός; Ένα έργο για τη σύγχρονη βία του ρατσισμού και την απελπισμένη ανάγκη μας για αγάπη. Μπορεί το μίσος να μετατραπεί ποτέ σε αγάπη ανάμεσα σε ανθρώπους, που η σημερινή παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα φέρνει αντιμέτωπους;

Συντελεστές

Συγγραφέας: Λεία ΒιτάληΣκηνοθέτης: Λεία ΒιτάληΠαίζουν: Μαίρη Νάνου, Βασίλης Μπατσακούτσας, Ντομένικα ΡέγκουΤραγουδούν: Ντομένικα Ρέγκου

Θέατρο Μεταξουργείο, Ακαδήμου 14-16, Αθήνα, μετρό Μεταξουργείο

Στις 21-22 & 28-29 Μαρτίου, στις 21.00