Newsroom

Newsroom

Το πείραμα του Wörgl: Ένα οικονομικό "θαύμα" που έληξε άδοξα

Το Wörgl (Βεργκλ) ήταν μια μικρή πόλη 4.500 κατοίκων στην Αυστρία όπου εφαρμόστηκε ένα καινοτόμο οικονομικό πείραμα το 1932. Η Ευρώπη είχε ήδη χτυπηθεί από το κραχ του 1929, και το 1931 που εκλέχτηκε Δήμαρχος ο Michael Untergüggenberger (Μίκαελ Ούντεργκέγκενμπέργκερ) είχε έλθει η ύφεση με 30% ανεργία, και 10% άπορους.

5a2e665e1dc5245d728b45a8

Ο νέος δήμαρχος είχε έναν μεγάλο κατάλογο έργων που ήθελε να εκτελέσει όπως η ύδρευση της πόλης, η ασφαλτόστρωση των δρόμων, ο οδικός φωτισμός και η φύτευση δέντρων κατά μήκος των οδών κτλ. Tα δημοτικά ταμεία ήταν όμως σχεδόν άδεια, και οι δημότες ήταν ήδη σε άσχημη οικονομική κατάσταση, αντιμετωπίζοντας αρκετοί από αυτούς πρόβλημα επιβίωσης.

Καταλάβαινε ότι ενδεχόμενη αύξηση της φορολογίας, προκειμένου να χρηματοδοτηθούν τα δημοτικά έργα, θα οδηγούσε σε φτώχεια και βαθιά ύφεση.

Ο Unterguggenberger δεν ήταν ένας συνηθισμένος δήμαρχος. Γεννήθηκε σε μια φτωχή, αγροτική οικογένεια. Όταν μεγάλωσε, έγινε μηχανικός σε σιδηροδρόμους. Η προσωπική του αίσθηση κοινωνικής δικαιοσύνης δεν επέτρεψε την επαγγελματική του ανέλιξη: έγινε εκπρόσωπος των εργαζομένων και δεν πήρε ποτέ του προαγωγή. Για τους υπαλλήλους του σιδηροδρομικού δικτύου, εξελίχθηκε στο πρόσωπο που αντιπροσώπευε τους αγώνες τους ενάντια στα συμφέροντα των εργοδοτών.

Από τους 4.500 κατοίκους του Wörgl, οι 1.500 ήταν άνεργοι και πάνω από 200 οικογένειες απένταρες. Πολλοί άνθρωποι ήταν πρόθυμοι και ικανοί να δουλέψουν, αλλά ο δήμαρχος μπορούσε να ξοδέψει μόνο 40.000 σελίνια.

Ο δήμαρχος είχε ως πρότυπό του τον οικονομολόγο Silvio Gesell (Σύλβιο Γκέσελ) και είχε μελετήσει το βιβλίο «Η Φυσική Τάξη». Ο Gesell πίστευε ότι η αργή κυκλοφορία του χρήματος είναι η κύρια αιτία για την άσχημη κατάσταση της οικονομίας. Το χρήμα ως μέσο συναλλαγής ολοένα εξαφανίζεται από τα χέρια των εργατών – παραγωγών και μαζεύεται στα χέρια των λίγων που το συσσωρεύουν, εκμεταλλεύονται τους τόκους, και δεν το επιστρέφουν πίσω στην αγορά.

Ο Unterguggenberger βάζοντας σε εφαρμογή την παραπάνω θεωρία, ξεκίνησε το πρόγραμμα των δημοτικών του έργων, δίνοντας δουλειά σε πολλούς εργαζόμενους και εργολάβους. Ο δήμαρχος δεν δαπάνησε τα 40.000 σελίνια του. Αντίθετα, κατέθεσε τα χρήματα με μια τοπική αποταμιευτική τράπεζα, ως εγγύηση, για την έκδοση 40.000 χαρτονομισμάτων Wörgl, ξεκαθαρίζοντας σε όλους ότι η πληρωμή τους θα γινόταν με σελίνια όχι εκτυπωμένα από την Εθνική Τράπεζα της, αλλά από τον Δήμο του Wörgl.

Το δημοτικό συμβούλιο τα εξέδιδε με ονομαστική αξία 1, 5 και 10 σελίνια. Όντως εκτυπώθηκαν και τέθηκαν σε κυκλοφορία 32.000 σελίνια ως «Γραμμάτια Πιστοποίησης Εργασίας», κάτι σαν ένα δωρεάν χρήμα, διότι δεν είχαν αντίκρισμα σε χρυσό, απλά αναγνώριζαν την παροχή έργου προς την Κοινότητα.

Στις 31 Ιουλίου 1932 δόθηκαν τα πρώτα 1.800 Σελίνια για να πληρωθούν οι μισθοί των εργαζομένων, και η αξία των υλικών που αναλώθηκαν τον πρώτο μήνα στα δημοτικά έργα.


Οι άνθρωποι που πήραν αυτά τα νέα σελίνια, μπορούσαν να πληρώσουν τους δημοτικούς τους φόρους, αλλά και να αγοράσουν ψωμί. Ο αρτοποιός παίρνοντας αυτά τα σελίνια μπορούσε να αγοράζει αλεύρι από τον μυλωνά. Ο μυλωνάς αγόραζε σιτάρι από τον γεωργό. Ο γεωργός αγόραζε εργαλεία από τον σιδερά. Ο σιδεράς αγόραζε παπούτσια από τον τσαγκάρη. Ο τσαγκάρης πλήρωνε τον δάσκαλο που έκανε μάθημα στα παιδιά του. Ο δάσκαλος αγόραζε ψωμί στον αρτοποιό.

Και ο κύκλος κυκλοφορίας του χρήματος επαναλαμβανότανε συνεχώς και καθημερινά, σε τέτοιο σημείο ώστε ήδη την τρίτη μέρα, ο κύκλος εργασιών ολόκληρης της πόλης να είναι παραπάνω από 10πλάσιος από τα 1.800 σελίνια που δόθηκαν στη κυκλοφορία σε σημείο το να υποπτεύονται κάποιοι ότι κάποια σελίνια είχαν πλαστογραφηθεί. Ο δήμαρχος όμως είχε εφαρμόσει μία πρόσθετη μέθοδο για να κάνει το χρήμα να αλλάζει συνεχώς χέρια με μεγάλη ταχύτητα:

Τα χρήματα του Wörgl έχαναν το όμως το 1% της ονομαστικής τους αξίας κάθε μήνα. Για να αποφευχθεί αυτή η υποτίμηση ο ιδιοκτήτης του γραμματίου το δαπανούσε όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Ειδάλλως, την πρώτη μέρα του επόμενου μήνα, έπρεπε να αγοράσει ένα κουπόνι σαν γραμματόσημο, με αξία το 1% της ονομαστικής αξίας και να το κολλήσει στο χαρτονόμισμα. Υπήρχε δηλαδή μία λειτουργία αντίθετη από τον τοκισμό, που επέτρεπε στο χρήμα να κυκλοφορεί συνεχώς.

Ο δήμαρχος φυσικά δεν μπορούσε να προσλάβει όλους τους ανέργους της πόλης για τα δημοτικά έργα. Με την αύξηση του κύκλου εργασιών της πόλης όμως, ο αρτοποιός για παράδειγμα δεν προλάβαινε μόνος του να βγάζει τα ψωμιά που του ζητούσαν, υποχρεώθηκε λοιπόν να προσλάβει έναν βοηθό, τον οποίον πλήρωνε με τα σελίνια του Δήμου.

Το ίδιο κάνανε και οι υπόλοιποι επαγγελματίες. Οι βοηθοί που προσλήφθηκαν όμως διευρύνανε την αγοραστική δύναμη της πόλης και έτσι οι επαγγελματίες είχαν να αντιμετωπίσουν μία περαιτέρω αύξηση της ζήτησης, σε σημείο που κανένας κάτοικος της πόλης να είναι άνεργος, αλλά αντίθετα να υπάρχουν παντού αγγελίες ζήτησης προσωπικού.

Έτσι το σύστημα αρχίζει να αποκτάει μία δυναμική μορφή, και οι άνεργοι από τα γύρω χωριά έρχονται για να δουλέψουν στο Wörgl, επίσης οι παραγωγοί από τα γύρω χωριά που είχαν τα προϊόντα τους απούλητα (διότι μέχρι τώρα κανείς δεν είχε χρήματα για να τα αγοράσει) επιτέλους βρήκαν αγοραστές στο Wörgl, αλλά με τους νέους επισκέπτες διευρύνεται ακόμα περαιτέρω η αγοραστική δύναμη, ενώ ταυτόχρονα αυξάνεται και η παραγωγική δραστηριότητα. Οι ξένοι εργάτες παίρνοντας τα σελίνια του Wörgl, δυνάμωναν και τις δικές τους τοπικές οικονομίες, επεκτείνοντας την ανάπτυξη στα γύρω χωριά, αλλά το ίδιο το Wörgl έβγαινε αλώβητο, από αυτή την έξοδο του χρήματος.


Σε περίοδο 13 μηνών, ο Δήμαρχος εκτέλεσε όλα τα έργα που είχε σχεδιάσει. Πολύ σύντομα το σύστημα επεκτάθηκε με επιτυχία σε έξι γειτονικά χωριά. Ο Γάλλος πρωθυπουργός, Eduard Dalladier, έκανε μια ειδική επίσκεψη για να δει το «θαύμα του Wörgl». Τον Ιούνιο του 1933, ο Δήμαρχος του Wörgl συναντήθηκε με εκπροσώπους από 170 διαφορετικές πόλεις της Αυστρίας που ενδιαφέρονταν για την γενικευμένη εφαρμογή του συστήματος και στις πόλεις τους.

Η Κεντρική Τράπεζα της Αυστρίας μπροστά στο ενδεχόμενο το πείραμα του Wörgl να επεκταθεί σε όλη την Αυστρία αποφάσισε να διεκδικήσει τα μονοπωλιακά δικαιώματα της, απαγορεύοντας την κυκλοφορία αυτών των νομισμάτων.

Η υπόθεση έφτασε μέχρι το Αυστριακό Ανώτατο Δικαστήριο, το οποίο επικύρωσε το μονοπωλιακό δικαίωμα της Κεντρικής Τράπεζας για την έκδοση νομίσματος και έγινε ποινικό αδίκημα η έκδοση «νομίσματος έκτακτης ανάγκης».

Το Wörgl γρήγορα επανήλθε στην ανεργία του 30%. Κοινωνική αναταραχή εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλη την Αυστρία, διότι οι απλοί άνθρωποι δεν καταλαβαίνανε γιατί η Κυβέρνησή τους και η Δικαιοσύνη, που υποτίθεται ότι εξυπηρετούν τα συμφέροντα των πολιτών, τους επιβάλει τα δικά της μέτρα που αποδεδειγμένα τους βύθισαν στη φτώχεια και την ανέχεια.

Η κοινωνική αναταραχή, απόρροια της οικονομικής εξαθλίωσης, εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλη την Αυστρία και το 1938 πολλοί άνθρωποι εξέφραζαν την ικανοποίησή τους για την πολιτική του Χίτλερ, βλέποντάς τον ως οικονομικό και πολιτικό σωτήρα. Η Αυστρία παραδόθηκε στην ναζιστική Γερμανία χωρίς μάχη. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν στα σκαριά και, μπροστά σε όσα συνέβησαν αργότερα, το πείραμα του Wörgl ξεχάστηκε.

Διπλός ισχυρός σεισμός ταρακούνησε τη μισή Ελλάδα: Τι είναι γνωστό μέχρι τώρα – Οι πρώτες εκτιμήσεις

σεισμός

Διπλός ισχυρός σεισμός ταρακούνησε τη μισή Ελλάδα: Τι είναι γνωστό μέχρι τώρα – Οι πρώτες εκτιμήσεις

Δύο ισχυροί σεισμοί σημειώθηκαν στην Ηλεία - Οι πρώτες εκτιμήσεις από τους σεισμολόγους