Πορτοκαλάδα θέτε; Από πορτοκάλια;

Της Έμυς Ντούρου

Κι ας εμφανιζόταν μόλις τριάμιση λεπτά σε όλη την ταινία. Ο Γκιωνάκης θεωρείται ο δέκατος σε συμμετοχές Έλληνας ηθοποιός με 117 κινηματογραφικές ταινίες, ενώ εμφανίστηκε και σε 30 βιντεοταινίες. Είχε ταυτιστεί τόσο με τους ήρωες που έπαιζε στον Αχόρταγο, το Βλακόμουτρο, τον Ξεροκέφαλο, τον Αγαθιάρη που όταν παντρεύτηκε, μια γειτόνισσα της πεθεράς του την πλησίασε και τη ρώτησε «Τόσο ωραίο κορίτσι το έδωσες σε αυτό τον βλάκα;» Σχετικά light περιστατικό φυσικά μπροστά σε όσα τραβούσαν ηθοποιοί όπως ο Αρτέμης Μάτσας που όλοι περνούσαν για αληθινό δωσίλογο.

Άνθρωποι που γνώριζαν τον Γκιωνάκη προσωπικά τον περιγράφουν ως χειμαρρώδη προσωπικότητα, με μεγάλη έφεση στην αθυροστομία. Τα ταλέντα του πολλά. Εκτός από την υποκριτική, έπαιζε πιάνο χωρίς να έχει σπουδάσει μουσική, χόρευε κλακέτες και ήταν άριστος στις μιμήσεις –ο Χορν, ο Κουν, ο Μυράτ και ο Νέζερ ήταν μεταξύ των «θυμάτων» του. Για ώρες μπορούσε να μιμείται την προφορά γλωσσών δημιουργώντας λέξεις που κανείς -ούτε κι ο ίδιος- δεν καταλάβαινε. Ο Γκιωνάκης, που γεννήθηκε στην Αθήνα στις 18 Σεπτεμβρίου 1922, προερχόταν από μια μεγαλοαστική οικογένεια που, ευτυχώς για εκείνον, αγαπούσε πολύ τις τέχνες. Ο πατέρας του ήταν γνωστός αφροδισιολόγος των Αθηνών και η μητέρα του περνούσε τα απογεύματά της παίζοντας άριες στο πιάνο. Ο ίδιος θεωρούσε έως τα 21 του ότι θα γινόταν γιατρός. Άλλωστε, από μικρός κυκλοφορούσε στο ιατρείο του πατέρα του, κάτι που θα του χρησίμευε αργότερα όταν οι ηθοποιοί των θιάσων όπου δούλευε θα του ζητούσαν να τους κάνει τονωτικές ενέσεις για να βγουν στη σκηνή.

Αν και τελικά σπούδασε Ιατρική και αργότερα, στα 30 του Πολιτικές Επιστήμες αποφάσισε να ακολουθήσει την πραγματική του κλίση, την οποία είχαν αντιληφθεί φίλοι και γνωστοί προτού την παραδεχτεί ο ίδιος. Ο άνθρωπος που έπαιξε μεγάλο ρόλο στην απόφασή του ήταν ο πολιτικός Γεώργιος Μαύρος, στενός φίλος του πατέρα του Γκιωνάκη ο οποίος του έλεγε «Ό,τι κι αν τον σπουδάσεις, ό,τι κι αν κάνεις, στο θέατρο θα βγει». Ήδη παιδιά μεγαλοαστικών οικογενειών, όπως η Μερκούρη και ο Χατζίσκος, είχαν κάνει το μεγάλο μπαμ στο θέατρο, ενώ ο Χορν και ο Ηλιόπουλος έφεραν στο χώρο μια λεπτότητα και κομψότητα που θα λειτουργούσε θετικά για όσους μέχρι τότε έβλεπαν το θέατρο με προκατάληψη. Μεγάλη ήταν η τύχη του Γκιωνάκη να μαθητεύσει δίπλα στον Ροντήρη και τον Κουν, ενώ μία από τις σημαντικές συναντήσεις της ζωής του ήταν εκείνη με τον Σακελλάριο που είχε βάλει στόχο να τον κάνει ηθοποιό. Συγκεκριμένα, τον προόριζε για την επιθεώρηση.

Στο θέατρο πρωτοεμφανίστηκε το 1944 στην παράσταση Τελευταίος Ασπροκόρακας. Ακολούθησαν ο Βυσσινόκηπος του Τσέχοφ, ο Βυθός και Η Ζωή ξαναρχίζει, ενώ μεγάλες θεατρικές επιτυχίες του ήταν η Σπασμένη Στάμνα του Κλάιστ και ο Αρχοντοχωριάτης του Μολιέρου. Ο ίδιος θεωρούσε σταθμό στην καριέρα του την ερμηνεία του στον Κοριό του Μαγιακόφσκι, σε σκηνοθεσία Αλέξη Σολωμού. Υπήρξε κλασικός ερμηνευτής του Ψαθά, του Σακελλάριου και του Γιαννακόπουλου. «Μόλις πατήσεις τη σκηνή, τέλειωσε», συνήθιζε να λέει, «το θέατρο είναι το δυνατότερο ναρκωτικό που υπάρχει και δεν γίνεται και αποτοξίνωση». Αγαπημένο του θεατρικό είδος ήταν η επιθεώρηση, την οποία και λάτρευε. Στην επιθεώρηση εμφανίστηκε στον «Έγκμοντ», τον «Πειρασμό», το «Βίρα τις άγκυρες», «Ο μπαμπάς εκπαιδεύεται», «Καινούργια Αθήνα», «Άνθρωποι του ’60», «Ζητείται τεμπέλης» και άλλα.

«Το θέατρο το αγάπησα με πάθος» έλεγε, «τον κινηματογράφο δεν τον αγάπησα ποτέ. Ό,τι μου έλεγε ο σκηνοθέτης έκανα. Πήγαινα για τα λεφτά. Ο ηθοποιός δεν είναι ο απόλυτος πρωταγωνιστής στον κινηματογράφο. Ο απόλυτος πρωταγωνιστής είναι ο σκηνοθέτης. Μετά ο οπερατέρ, ο φωτιστής, ο μοντέρ, ο φωτογράφος και μετά έρχεται ο ηθοποιός». Στον κινηματογράφο έκανε το ντεμπούτο του το 1946, στο Παπούτσι από τον τόπο σου. Από τις ταινίες που έπαιξε ξεχωρίζουν Το κορίτσι με τα παραμύθια (1957), Παιδί του δρόμου (1957), Τα κίτρινα γάντια (1960), Ο αχόρταγος (1967), Η ωραία του κουρέα (1969), Ένα αγόρι αλλιώτικο από τα άλλα (1971), Ο άνθρωπος που έσπαγε πλάκα (1972). Κλασικός παρτενέρ του στις ταινίες υπήρξε ο Νίκος Σταυρίδης. Εμφανίστηκαν μαζί σε 19 ταινίες κι έγραψαν ιστορία.

Αν και πέρασε από την τηλεόραση (Ιστορίες της νύχτας, Ποινικό μητρώο της Αθήνας, Ιστορίες χωρίς δάκρυα) δεν την συμπαθούσε ιδιαιτέρως. «Ο ηθοποιός δεν πρέπει να εμφανίζεται πολύ στην τηλεόρασή και να τον βλέπει καθένας με την πιτζάμα του, την ώρα που τρώει. Για να δουν τον ηθοποιό πρέπει να πάνε στο θέατρο. Όχι εκείνος να μπαίνει στα σπίτια του κόσμου» έλεγε, γιατί αυτό δημιουργούσε κατά τη γνώμη του μια ψευδή αίσθηση οικειότητας. Συχνά επικαλούνταν τον Χριστόφορο Νέζερ που έλεγε ότι ο ηθοποιός δεν πρέπει να εμφανίζεται στο δρόμο, δεν πρέπει να μπαίνει στο τρόλεϊ ή στο τραμ. Πρέπει να παίρνει ταξί. Να μην τον βλέπουν από κοντά και φθείρεται.

Λίγα χρόνια πριν από το θάνατό του ο Γκιωνάκης ενεπλάκη σε μια υπόθεση που απασχόλησε τη δικαιοσύνη. Τον Οκτώβριο του 1984 πυροβόλησε τη σύντροφό του Αφροδίτη Κοζανιτά, μητέρα του μετέπειτα συνθέτη και στιχουργού Φοίβου, μέσα στο σπίτι της στο Καστρί, τραυματίζοντάς την. Ο Γκιωνάκης, που άφησε την τελευταία του πνοή από λοίμωξη του αναπνευστικού στις 25 Αυγούστου 2002, θεωρούσε ότι ο ηθοποιός δεν «φτάνει» ποτέ κάπου. Και έλεγε «Κάποτε ρώτησαν τον Χριστόφορο Νέζερ πόσα χρόνια είναι στο θέατρο κι εκείνος απάντησε “Μόνον εξήντα. Τόσα όσα δεν φτάνουν για να μάθω θέατρο”».

– Ο Γιάννης Γκιωνάκης έφυγε από τη ζωή σαν σήμερα στις 25 Αυγούστου του 2002.