Οι διαμάχες μεταξύ των λαϊκιστών θα περιορίσουν την ευρωπαϊκή τους απήχηση

γράφει ο Tony Barber, αρθρογράφος των Financial Times

Οσοι όμως θεωρούν ότι οι ριζοσπάστες αποτελούν μια ακατανίκητη δύναμη ίσως να είναι υπερβολικά απαισιόδοξοι, καθώς παραγνωρίζουν τις σημαντικές διαφορές ανάμεσα στους Αγανακτισμένους της εποχής μας. Οι διαφορές αυτές μετατρέπονται συχνά σε σοβαρές διαφωνίες. Και με δεδομένο ότι έχουν τις ρίζες τους στην ιδιαίτερη εθνική προέλευση κάθε κόμματος και κινήματος, καθιστούν εξαιρετικά δύσκολη τη συνεργασία τους σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Ένα παράδειγμα είναι η εντεινόμενη αντιπαράθεση μεταξύ Αυστρίας και Ιταλίας για την περιοχή Alto Adige της βόρειας Ιταλίας, γνωστή στα γερμανικά ως Sdtirol (Νότιο Τιρόλο). Το ακροδεξιό Κόμμα της Ελευθερίας εκμεταλλεύεται τη συμμετοχή του στην κυβέρνηση της Αυστρίας για να προωθήσει το σχέδιό του για χορήγηση αυστριακών διαβατηρίων στη γερμανόφωνη μειονότητα του Νότιου Τιρόλου. Η πρωτοβουλία αυτή ενοχλεί τους περισσότερους Ιταλούς, καθώς τη θεωρούν ωμή παρέμβαση σε μια περιοχή που κέρδισαν με αίμα και χρήμα από την καταρρέουσα Αυτοκρατορία των Αψβούργων το 1918.

Η διαμάχη για το Alto Adige αποτελεί πονοκέφαλο για τη Λέγκα, ένα λαϊκιστικό, ξενόφοβο κόμμα που μπήκε στην κυβέρνηση τον Ιούνιο. Το κόμμα του Σαλβίνι έχει ιδεολογική συγγένεια με το Κόμμα της Ελευθερίας. Δεν φείδεται επαίνων ούτε για το μικρό, ακροδεξιό, γερμανόφωνο κόμμα του Νότιου Τιρόλου που ζητά απόσχιση αυτής της περιοχής από την Ιταλία. Ο ιταλός υπουργός Εσωτερικών ελπίζει ότι η «παρεξήγηση» με τα διαβατήρια θα λυθεί σύντομα.

Από την άλλη πλευρά, ο έρωτας της Λέγκας και του Κόμματος της Ελευθερίας έχει κάποια εθνικά όρια. Ούτε ο Σαλβίνι ούτε η Λέγκα αντέχουν να θεωρηθούν υπερβολικά υποχωρητικοί απέναντι στην Αυστρία, πόσο μάλλον απέναντι στους αυτονομιστές του Νότιου Τιρόλου, σε ζητήματα εθνικής αξιοπρέπειας και εδαφικής ακεραιότητας. Η πολιτική αξιοπιστία της Λέγκας έγκειται σε έναν βαθμό στον ισχυρισμό της ότι η κυβέρνηση στην οποία μετέχει θα αναγκάσει τις άλλες χώρες της ΕΕ να την πάρουν επιτέλους στα σοβαρά.

Ανάλογες τριβές υπονομεύουν τις σχέσεις ανάμεσα στη συντηρητική εθνικιστική κυβέρνηση της Ουγγαρίας με επικεφαλής τον Βίκτορ Ορμπαν και τα δεξιά κινήματα σε χώρες με σημαντικές εθνοτικές ουγγρικές μειονότητες, όπως η Ρουμανία, η Σλοβακία και η Ουκρανία (η τελευταία δεν ανήκει στην ΕΕ, αλλά ελπίζει να ενταχθεί σε αυτήν).

Στην εξωτερική πολιτική, το αυστριακό Κόμμα της Ελευθερίας και η ιταλική Λέγκα αρνούνται να επικρίνουν την ένοπλη επέμβαση της Μόσχας στην Ουκρανία, κάτι που τις φέρνει σε αντιπαράθεση με το κυβερνών πολωνικό κόμμα του Νόμου και της Δικαιοσύνης. Τα κόμματα αυτά έχουν υπογράψει συμφωνίες συνεργασίας με την Ενωμένη Ρωσία του Πούτιν. Αυτό το είδος της σχέσης με το Κρεμλίνο είναι αδιανόητο για οποιοδήποτε πολωνικό κόμμα επιδιώκει εθνική απήχηση. 

Την ίδια στιγμή, η Λέγκα και το «μεταφασιστικό» κόμμα «Αδελφοί της Ιταλίας» διατηρούν επαφές με τον Στιβ Μπάνον, «νονό» της αμερικανικής ακροδεξιάς, ο οποίος επιδιώκει να συντρίψει τους φιλελεύθερους στις ευρωεκλογές του 2019. Αλλοι δεξιοί λαϊκιστές όπως το Κόμμα της Ελευθερίας κρατούν τις αποστάσεις τους, καθώς δεν θέλουν «να παίρνουν εντολές από άλλη ήπειρο».

Ακόμη και η οικονομική πολιτική διχάζει τους δεξιούς λαϊκιστές και εθνικιστές.

Στη Γαλλία, ο Εθνικός Συναγερμός της Μαρίν Λεπέν στηρίζεται στις γκωλικές παραδόσεις του κρατισμού και του προστατευτισμού. Η Εναλλακτική για τη Γερμανία, αντίθετα, είναι υπέρμαχος της οικονομίας της ελεύθερης αγοράς και χαρακτηρίζει το αδελφό γαλλικό κόμμα «υπερβολικά αριστερό»…

Υπάρχουν κι άλλοι λόγοι για τους οποίους το AfD προκαλεί αμηχανία στους δεξιούς εθνικιστές της Ευρώπης. Τον περασμένο Ιούνιο, ο συμπρόεδρος του κόμματος στην Μπούντεσταγκ Αλεξάντερ Γκάουλαντ δήλωσε ότι ο Χίτλερ και οι Ναζί «είναι μια απλή κουτσουλιά στην υπερχιλιετή επιτυχημένη γερμανική ιστορία».

Οι εθνικιστές έχουν βέβαια πολλά κοινά σημεία. Το μήνυμά τους για τη μετανάστευση, την εθνική ταυτότητα και τη θέση του ισλάμ στην Ευρώπη είναι απλό. Εκμεταλλεύονται τη δυσαρέσκεια της κοινής γνώμης για την ανεπάρκεια της ΕΕ. Στο τέλος, όμως, ο εθνικισμός που τους έφερε τόση επιτυχία στις χώρες τους θα φρενάρει την αποτελεσματικότητά τους σε ευρωπαϊκό επίπεδο.