Ο «ιταλικός ιός» ξαναχτυπά – Οι τάσεις αυτοκαταστροφής και ο κίνδυνος για την Ευρώπη

Οι προβλέψεις του ΔΝΤ για την ιταλική οικονομία δεν αφήνουν και πολλά περιθώρια για εφησυχασμό στους Ευρωπαίους οι οποίοι πέρα από τον «πονοκέφαλο» του Brexit καλούνται να αντιμετωπίσουν τους Ιταλούς λαϊκιστές οι οποίοι ελπίζουν πως θα καταφέρουν να επηρεάσουν την ΕΕ ώστε να αλλάξει πολιτική σε δύο βασικά θέματα, στο ευρώ και την μεταναστευτική πολιτική. 

Το ΔΝΤ προβλέπει ότι η ιταλική οικονομία θα «τρέξει» με ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ 1,2% το 2018 και 1% το 2019 και καλεί την ιταλική κυβέρνηση να διατηρήσει τις μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας και στις συντάξεις που ψήφισαν οι κεντροαριστερές κυβερνήσεις τα τελευταία χρόνια. 

«Οι πρόσφατες δυσκολίες στο σχηματισμό κυβέρνησης στην Ιταλία και η πιθανότητα αντιστροφής των μεταρρυθμίσεων και εφαρμογής πολιτικών που θα μπορούσαν να πλήξουν τη βιωσιμότητα του χρέους έχουν προκαλέσει την αύξηση των spreads των ιταλικών ομολόγων», ανέφερε το ΔΝΤ στην έκθεσή του για το παγκόσμιο οικονομικό outlook και κρούει για μία ακόμη φορά το καμπανάκι του κινδύνου.

Ένας εφιάλτης που ξαναζωντανεύει

Η «κρίση» στην Ιταλία, ωστόσο, δεν είναι μια νέα απειλή. Συνεχίζεται, με ποικίλους βαθμούς έντασης, από το 2010. Επισκιασμένο από τα σοβαρότερα προβλήματα που είχε να αντιμετωπίσει μέχρι τώρα η ΕΕ όπως η Ελλάδα, η Ιταλία ήταν πάντα η πραγματική ανησυχία. Ενώ το ελληνικό πρόβλημα αποτελούσε προτεραιότητα για τους Ευρωπαίους, στην πραγματικότητα η ελληνική οικονομία είναι αρκετή μικρή για να επηρεάσει πραγματικά την ΕΕ. Σε αντίθεση με την Ιταλία φυσικά που αποτελεί την τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία στην ΕΕ. Εξ ου και ο πανικός.

Με την άνοδο των λαϊκιστών στην εξουσία όμως, το «πρόβλημα Ιταλία» παύει να είναι πια ασήμαντο. Το σχέδιο προϋπολογισμού που συνέταξε η Ρώμη την περασμένη εβδομάδα και προβλέπει έλλειμμα 2,4% του ΑΕΠ για το επόμενο έτος, τριπλάσιο από εκείνο που είχε θέσει ως στόχο η προηγούμενη ιταλική κυβέρνηση υπό τον Πάολο Τζεντιλόνι, έχει φέρει εντάσεις μεταξύ ΕΕ και Ιταλίας. 
Και οι δύο πλευρές δεν φαίνεται να έχουν όμως καμία συμβιβαστική διάθεση, καθώς η Κομισιόν απορρίπτει το σχέδιο προϋπολογισμού της ιταλικής κυβέρνησης, ενώ η Ρώμη δηλώνει αποφασισμένη «να μην κάνει πίσω» και προσβλέπει στις ευρωεκλογές του Μαΐου για αλλαγή των πολιτικών ισορροπιών στην Ε.Ε. 

Κόντρα ΕΕ- Ιταλίας 

Η κυβερνητική συμμαχία Λέγκα και Πέντε Αστέρων δείχνει απροκάλυπτα ότι είναι δυσαρεστημένη με τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η ΕΕ. Εάν οι Ευρωπαίοι εταίροι δεν τους επιτρέψουν να δαπανήσουν και να δανειστούν περισσότερα από όσα επιτρέπουν οι κανόνες της Ευρωζώνης, δεν κρύβουν ότι προτιμούν να έχουν το δικό τους νόμισμα. 

Από την πλευρά της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απέρριψε το προσχέδιο προϋπολογισμού της ιταλικής κυβέρνησης και σε επιστολή της εκφράζει σοβαρή ανησυχία για την αύξηση του δημοσίου ελλείμματος. «Με μια πρώτη ανάγνωση, το ιταλικό προσχέδιο προϋπολογισμού αποτελεί σημαντική απόκλιση από τη δημοσιονομική πορεία που υπέδειξε το συμβούλιο της ΕΕ, κάτι που προκαλεί σοβαρή ανησυχία», επισημαίνεται σε επιστολή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που υπογράφουν ο αντιπρόεδρός της Βάλντις Ντομπρόβσκις και ο επίτροπος Οικονομικών Πιέρ Μοσκοβισί. 

Ωστόσο, ο αρχηγός του κινήματος Πέντε Αστέρων, Λουίτζι Ντι Μάιο θεωρεί πως οι πιέσεις που ασκεί η ΕΕ προς την Ιταλία στοχεύουν στην πτώση της κυβερνητικής συμμαχίας.

«Το ευρωπαϊκό σύστημα και εκείνο των μέσων ενημέρωσης αποφάσισαν ότι αυτή η κυβέρνηση πρέπει να πέσει το γρηγορότερο δυνατό. Όσο περισσότερο φέρονται με αυτό τον τρόπο, όμως, τόσο μας κάνουν πιο συμπαγείς», έσπευσε να δηλώσει ο Ντι Μάιο. Όσον αφορά τις προβλέψεις του ΔΝΤ για την ιταλική οικονομία ο πρωθυπουργός Τζουζέπε Κόντε εξέφρασε την… διαφωνία του με τις προτροπές του ΔΝΤ και κάλεσε το Ταμείο να αναθεωρήσει τις προβλέψεις του. 

«Οι προβλέψεις θα πρέπει να αναθεωρηθούν λαμβάνοντας υπόψη το προσχέδιο του προϋπολογισμού. Έχουμε παρουσιάσει τα στοιχεία που δείχνουν ότι το έλλειμμα ως ποσοστό του ΑΕΠ θα υποχωρήσει κάτω από το 2% στον τρίτο χρόνο, ενώ το ίδιο θα συμβεί με το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ, το οποίο θα περιορίσουμε και θα υποχωρήσει» τόνισε. 

Αυτοκαταστροφικές κινήσεις 

Αυτό που αγνοεί όμως ο αρχηγός του κινήματος Πέντε Αστέρων, Λουίτζι Ντι Μάιο όσο και ο Ιταλός πρωθυπουργός Τζουζέπε Κόντε είναι ότι οι ανησυχίες της αγοράς σχετικά με αντιπαράθεση μεταξύ της Ρώμης και ΕΕ αυξάνουν τις αποδόσεις των ιταλικών ομολόγων αποδυναμώνοντας έτσι τα δημοσιονομικά της Ιταλίας καθώς και τη διαπραγματευτική θέση της στις προσεχείς συζητήσεις της ΕΕ σχετικά με τον ιταλικό προϋπολογισμό.

Σήμερα, Τρίτη, η απόδοση του δεκαετούς ανήλθε σε νέα υψηλά 4,5 ετών, του 3,628%, στις 10.00 ώρα Ελλάδος, έναντι του 3,57% που έκλεισε χθες. Συγκεκριμένα, η απόδοση του ιταλικού διετούς ομολόγου σκαρφάλωσε σήμερα προς στιγμήν έως και το 1,958%, τα υψηλότερα επίπεδα από τις 30 Μαΐου, για να υποχωρήσει στη συνέχεια κοντά στο 1,85%.  Στο Χρηματιστήριο του Μιλάνου λίγο μετά το κουδούνι της έναρξης ο FTSE MIB παρουσιάζει άνοδο 0.26%. 

Το «χάσμα» ΕΕ – Ιταλίας μπορεί επίσης να επηρεάσει και τις αναλύσεις των οίκων αξιολόγησης εξετάζοντας μια πιθανή υποβάθμιση της ιταλικής οικονομίας. 

Γενικότερα, ο κανόνας που επικρατεί είναι ότι όσο συνεχίζουν να εναντιώνεται η ιταλική κυβέρνηση στην ΕΕ, τόσο θα μεγαλώνει η νευρικότητα στις αγορές ομολόγων. Για πολλούς λοιπόν αναλυτές η επιλογή της Ιταλίας να λειτουργήσει επιθετικά προς την ΕΕ σίγουρα δεν θα οδηγήσει σε μια έξοδο της χώρας από το ευρώ αλλά σίγουρα λειτουργεί αυτοκαταστροφικά.
Υπαρκτό το ιταλικό πρόβλημα;
Το ερώτημα όμως είναι, η Ιταλία έχει πράγματι σοβαρό οικονομικό πρόβλημα; Τα χρέη της χώρας είναι πολύ μεγάλα και οι επενδυτές φοβούνται ότι αργά ή γρήγορα η κυβέρνηση δεν θα μπορεί να διαχειριστεί το πρόβλημα. Ανά πάσα στιγμή η ιταλική κυβέρνηση θα μπορούσε να μειώσει τους τόκους που καταβλήθηκαν στα ιταλικά κρατικά ομόλογα ή να μην καταβάλει τα οφειλόμενα ποσά ή να εγκαταλείψει το ευρώ και να εισαγάγει ένα νέο ιταλικό νόμισμα. Σε κάθε περίπτωση όμως οι πολιτικές συνέπειες θα είναι ανυπολόγιστες.

Η τράπεζα της Ιταλίας σε ανακοίνωσή της σήμερα, Τρίτη υποστήριξε ότι υπάρχει πάντα ο κίνδυνος ενός φαύλου κύκλου για το χρέος της χώρας, με επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία.

«Δεδομένου του μεγέθους (του χρέους) και της ανάγκης εξυπηρέτησης κάθε χρόνο ενός μη αμελητέου ποσού (περίπου 400 δισεκατομμύρια ευρώ), υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να δημιουργηθεί έναν φαύλος κύκλος … με επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία», δήλωσε ο Γενικός Διευθυντής, Luigi Federico Signorini.

Πρόσθεσε ότι η αναταραχή στις χρηματοπιστωτικές αγορές μετά την έγκριση του επεκτατικού πολυετούς δημοσιονομικού προγράμματος της κυβέρνησης απαιτεί «σαφήνεια και βεβαιότητα» για τα σχέδια μείωσης του δημοσιονομικού ελλείμματος.

Την ίδια ώρα σε δημοσίευμά της η γερμανική Die Welt επισημαίνει πως τα προβλήματα των ιταλικών τραπεζών είναι πιο απειλητικά από αυτά των ελληνικών.

«Οι ελληνικές τράπεζες υποφέρουν από τα γνωστά προβλήματα. Είναι κυρίως το βάρος των κόκκινων δανείων που δημιουργούν πονοκέφαλο σε επενδυτές και πολιτικούς. Για τα προβλήματα αυτά, η Ευρώπη έχει αναπτύξει μια εργαλειοθήκη με την οποία μπορούν να εξαλείψουν το βουνό των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Το κράτος βοηθά τις τράπεζες, να πουλούν σε εξειδικευμένους επενδυτές επισφαλή δάνεια, για παράδειγμα με εγγυήσεις…..  όμως οι τράπεζες (στην Ιταλία) παλεύουν με εντελώς διαφορετικά προβλήματα. Τα απερίσκεπτα σχέδια προϋπολογισμού της νέας κυβέρνησης έχουν προκαλέσει τη διολίσθηση των κρατικών ομολόγων της χώρας. Αυτό με τη σειρά του φέρνει τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα σε δύσκολη θέση, επειδή ανήκουν στους μεγαλύτερους αγοραστές αυτών των ομολόγων και οι απώλειες εξασθενίζουν τα χαρτοφυλάκιά τους». 
 Ο αντίκτυπος στην Ελλάδα

Ωστόσο, ο «ιταλικός ιός»  δεν θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητος από την Ελλάδα. Από την Δευτέρα το ελληνικό Χρηματιστήριο έχει βυθιστεί στα «κόκκινα» ενώ οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων έχουν σημειώσει άνοδο.

Συγκεκριμένα, ο Γενικός Δείκτης στο  Χρηματιστήριο Αθηνών έπεσε κάτω από τις 630 μονάδες την Τρίτη. Στο μεταξύ το επιτόκιο για τα 10ετή ομόλογα ομόλογα του ελληνικού δημοσίου έχει σκαρφαλώσει στο 4,68%. 

Τα ελληνικά ομόλογα, τα οποία εδώ και περίπου πέντε μήνες είναι στενά «συνδεδεμένα» με τις επιδόσεις των ιταλικών, επηρεάζονται και πάλι από τις ιταλικές αναταραχές.

Από την πλευρά της η ελληνική κυβέρνηση διαβεβαιώνει πάντως πως «δεν υπάρχει κίνδυνος για την Ελλάδα». Όπως ανέφερε τη Δευτέρα, ο Έλληνας Υπουργός Επικρατείας και κυβερνητικός εκπρόσωπος Δημήτρης Τζανακόπουλος. 

«Δεν υπάρχει κανένα απολύτως πρόβλημα, καθώς η Ελλάδα έχει εξασφαλίσει τις χρηματοδοτικές της ανάγκες για τα επόμενα δύο χρόνια το λιγότερο, δεν έχει ανάγκη, δεν έχει τη βιασύνη για έξοδο στις αγορές χρήματος και ούτως η άλλως το ελληνικό ομόλογο και το δεκαετές και το επταετές και κυρίως το πενταετές, κινούνται σε απολύτως βιώσιμα επίπεδα, οπότε δεν υπάρχει κανένας λόγος ανησυχίας».
Και μπορεί για την Ελλάδα η αναταραχή στην Ιταλία να μην αποτελεί άμεσο κίνδυνο, για την Μέρκελ και τον Μακρόν όμως, η Ιταλία μοιάζει με έναν παλιό ενοχλητικό συγγενή που εμφανίζεται για μία ακόμη φορά και απειλεί το μέλλον της ΕΕ.