Μια αστροφυσικός της NASA μιλά για σεξισμό

Με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Γυναικών, το 1againstracism.gr, η πλατφόρμα της εκστρατείας κατά της ρατσιστικής βίας της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, παρουσιάζει μια συνέντευξη της διακεκριμένης αστροφυσικού Χρύσας Κουβελιώτου. Η δρ Κουβελιώτου, η οποία συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο του “Time” με τα 25 πρόσωπα που έχουν τη μεγαλύτερη επιρροή στο χώρο του διαστήματος, μιλά για την επικίνδυνη διασταύρωση των έμφυλων και φυλετικών διακρίσεων.

«Ισότητα για τις γυναίκες σημαίνει πρόοδο για ολόκληρη την ανθρωπότητα», δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Μπαν Γκι-Μουν με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Γυναικών, που τιμάται στις 8 Μαρτίου. Κι όμως αυτή η αυτονόητη αλήθεια εξακολουθεί να αποτελεί ζητούμενο, σε μια κοινωνία που, όπως προσθέτει, «κάθε κορίτσι που γεννιέται βιώνει ανισότητα και διάκριση, όπου κι αν κατοικεί η μητέρα του».

Οι έμφυλες διακρίσεις εντείνονται και διευκολύνονται από παράγοντες όπως η ένταξη σε συγκεκριμένες εθνοτικές ή φυλετικές ομάδες. Αυτή η επικίνδυνη διασταύρωση έμφυλων και φυλετικών διακρίσεων μπορεί να απειλήσει τη ζωή των γυναικών, όταν εκφράζεται π.χ. μέσω του trafficking, μέσω της στείρωσης λόγω καταγωγής ή σε συγκρούσεις όπου ο βιασμός χρησιμοποιείται ως μέθοδος γενοκτονίας.

Στον τομέα της επιστημονικής έρευνας, τέτοιες ακραίες μορφές διακρίσεων μοιάζουν φυσικά ανήκουστες. Συχνά ωστόσο η υποτίμηση μπορεί να διατηρείται υποσυνείδητα, ακόμη κι όταν υπάρχουν οι καλύτερες προθέσεις. «Όταν γίνονται οι συστάσεις σε έναν κύκλο επιστημόνων, οι άντρες πάντοτε είναι δόκτορες. Τις γυναίκες ωστόσο συχνά θα τις αποκαλέσουν με το μικρό τους όνομα – εκτός κι αν έχουν διδαχθεί ότι δεν πρέπει να το κάνουν», επισημαίνει η αστροφυσικός της NASA, Χρύσα Κουβελιώτου.

Η ίδια η δρ Κουβελιώτου σίγουρα δεν χρειάζεται πολλές συστάσεις. Μέλος της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημόνων των ΗΠΑ, συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο του περιοδικού Time με τα 25 πρόσωπα που έχουν τη μεγαλύτερη επιρροή στο χώρο του διαστήματος. Έχοντας εποπτεύσει δεκάδες έρευνες στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, ξεκίνησε να εργάζεται στη NASA το 2000, ενώ έλαβε αρκετές διακρίσεις για την εκτεταμένη προσφορά στην επιστήμη της, όπως το Βραβείο Daniel Heineman, το βραβείο Descartes και το βραβείο Rossi.

«Θα σας μιλήσω ως γυναίκα επιστήμονας ελληνικής καταγωγής που εργάζεται στις ΗΠΑ», λέει η δρ Κουβελιώτου στο 1againstracism.gr, την πλατφόρμα της εκστρατείας κατά της ρατσιστικής βίας της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. «Στον τομέα μου, αφενός γίνονται συνεχώς σεμινάρια κατά των διακρίσεων σε άντρες και γυναίκες κι αφετέρου υπάρχει η λεγόμενη θετική διάκριση λόγω φύλου. Όταν δηλαδή ένα ακαδημαϊκό ίδρυμα δεν έχει στο προσωπικό του αρκετές γυναίκες, θα προτιμήσει να προσλάβει μια γυναίκα –με την προϋπόθεση φυσικά να είναι καλή. Παρόλο που υπάρχουν αντιδράσεις σε αυτό το μέτρο, δεν έχουμε φτάσει ακόμη στο σημείο να υπάρχουν τόσο πολλές γυναίκες, ώστε να αποτελεί πρόβλημα».

«Στο χώρο όπου εργάζομαι, είναι ανήκουστο να ακουστεί κάποιο σεξιστικό ανέκδοτο. Ωστόσο γενικά στην επιστήμη, υπάρχει το λεγόμενο ‘ταβάνι’ (glass ceiling) για το πόσο μπορεί μια γυναίκα να προχωρήσει στην καριέρα της, καθώς οι ανώτερες διοικητικές θέσεις τις περισσότερες φορές δίνονται σε άντρες. Και συχνά, μια γυναίκα πρέπει να εργαστεί πολύ περισσότερο από έναν άντρα για να έχει τις ίδιες οικονομικές απολαβές και την ίδια κοινωνική καταξίωση. Μια γυναίκα μπορεί να επιλέξει κάποια επιστημονική κατεύθυνση, να σπουδάσει, αν έχει τις οικονομικές και πνευματικές δυνατότητες, και να πάρει ένα πτυχίο. Όμως το τι θα το κάνει από εκεί και πέρα είναι άλλη ιστορία».

Όπως εξηγεί η δρ Κουβελιώτου, μεγάλο ρόλο σε αυτή την κατάσταση παίζουν τα κοινωνικά πρότυπα. «Τα κοινωνικά πρότυπα είναι υπεύθυνα για τις μεγαλύτερες καταπιέσεις που υφίστανται οι γυναίκες», επισημαίνει. «Διότι όταν ένα κορίτσι μπαίνει στην εφηβεία, αρχίζει η πίεση του περιβάλλοντος και τα ενδιαφέροντά του αλλάζουν ριζικά. Πρέπει πάντοτε να λαμβάνουμε υπόψη πόση πίεση δέχονται τα κορίτσια από τον περίγυρό τους, για να ταιριάξουν σε μια αντίληψη που έχει φτιάξει η κοινωνία γύρω τους. Εάν όμως έχεις το μυαλό και τη θέληση να πεις: ‘Εγώ καταλαβαίνω τι θέλουν να είμαι, αλλά θα γίνω αυτό που θέλω εγώ’, τότε έχεις ήδη ξεχωρίσει κι έχεις πάρει το δρόμο σου. Και τότε, είναι πολύ πιο δύσκολο να σε σταματήσουν».

Η ελληνική καταγωγή της διάσημης αστροφυσικού ποτέ δεν της προκάλεσε προβλήματα. «Στον επαγγελματικό μου χώρο, ποτέ δεν τους ενδιέφερε ότι ήμουν από την Ελλάδα. Ήταν ίσως δείγμα μιας λίγο διαφορετικής νοοτροπίας και αιτία για την προφορά που πάντοτε είχα στα αγγλικά», λέει γελώντας. «Όμως ποτέ δεν μου έβαλαν την ετικέτα της Ελληνίδας επιστήμονα, και το ίδιο ισχύει για ανθρώπους απ’ ολόκληρο τον πλανήτη, οι οποίοι δουλεύουν στο πεδίο μου».

«Ωστόσο ρατσισμός υπάρχει ανεπιφύλακτα στην κοινωνία», προσθέτει, «ιδίως απέναντι σε άτομα απ’ τη Λατινική Αμερική, που εισέρχονται παράτυπα στη χώρα. Δεν είμαι σε θέση να αναλύσω διεξοδικά τις αιτίες του φαινομένου, για τις οποίες έχουν γραφτεί πολλά βιβλία. Αλλά σίγουρα σχετίζεται με την παιδεία που παίρνει, ή δεν παίρνει, ένας άνθρωπος, σχετικά με το χρώμα του δέρματος, την προέλευση, το γένος ή τις σεξουαλικές προτιμήσεις».

«Η ανάγκη για ανεκτικότητα στην κοινωνία γίνεται εμφανής όταν συνειδητοποιήσουμε πόσος αχανές είναι το διάστημα και ποια είναι η θέση μας σε αυτό», καταλήγει η δρ Κουβελιώτου. «Όμως και μέσα στην καθημερινότητα υπάρχουν πολλές εμπειρίες που μας δείχνουν πόσο σημαντικό είναι να έχουμε προτεραιότητες, διαφορετικές απ’ το αν ο άλλος είναι π.χ. Ινδός ή όχι. Το να κοιτάς τα αστέρια και να προχωράς σε ενδοσκόπηση είναι μια πολυτέλεια που λίγοι έχουν σε καθημερινή βάση. Γι’ αυτό και η ίδια η ζωή είναι το αποτελεσματικότερο εργαλείο, για να έρθει το μυαλό στη θέση του στο θέμα των διακρίσεων και της μισαλλοδοξίας».