Μελωδίες και νότες αλλάζουν ζωές

Γιατί όταν οι λέξεις δεν αρκούν, έρχονται οι μελωδίες…

«Υπάρχει ασθενής που δεν με γνωρίζει όταν του μιλάω, αλλά όταν αρχίζω να τραγουδάω μου λέει… α εσύ είσαι», υποστηρίζει η Χριστίνα Καλλιώδη που μας εξηγεί με λεπτομέρειες τι ακριβώς περιλαμβάνει η συγκεκριμένη θεραπευτική μέθοδος και σε ποιες περιπτώσεις είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη. 

Η μουσική μπορεί να γίνει μέσο έκφρασης για ανθρώπους που δεν έχουν διαφορετικό τρόπο να εξωτερικεύσουν σκέψεις και συναισθήματα. Ιστορίες που καθηλώνουν με τη δύναμη και την ειλικρίνεια τους από ανθρώπινες σχέσεις που δημιουργούνται μέσα από τη μουσική ακόμα και στους πιο ασφυκτικούς και απρόσωπους χώρους. Η μουσικοθεραπεύτρια Χριστίνα Καλλιώδη είναι  ιδρύτρια του Κέντρου Μουσικής Ψυχοθεραπείας «ηχώ» και Πρόεδρος του Ελληνικού Συλλόγου Πτυχιούχων Επαγγελματιών Μουσικοθεραπευτών. Η μουσικοθεραπεία στην Ελλάδα είναι ένα σχετικά νέο πεδίο, που κάνει όμως τα πρώτα του βήματα με αποτελεσματικότητα. «Ανακάλυψα τη μουσικοθεραπεία σε ηλικία 16 χρόνων. Ημουν ένα παιδί που μάθαινε μουσική. Δεν με γοήτευε το ενδεχόμενο να γίνω επαγγελματίας μουσικός ή δασκάλα. Κάποια στιγμή έτυχε να γνωρίσω ένα παιδάκι με κόφωση. Μου έκανε εντύπωση ο τρόπος με τον οποίο μπορούσε να αντιλαμβάνεται τη μουσική και τον ρυθμό. Τότε αποφάσισα ότι ήθελα να το ψάξω περισσότερο. Ακολούθησα και τις αντίστοιχες σπουδές. Σπούδασα στο Ιόνιο πανεπιστήμιο στο τμήμα Μουσικών Σπουδών και συνέχισα για μεταπτυχιακό στη μουσικοθεραπεία στην Αγγλία. Το 2015 έκανα και μία εξειδίκευση στη μουσικοθεραπεία σε Μονάδες Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών στην Αμερική».

Τι ακριβώς όμως κάνει ο μουσικοθεραπευτής; «Χρησιμοποιεί τη μουσική στο πλαίσιο μιας θεραπευτικής σχέσης για να βοηθήσει έναν άνθρωπο να βελτιώσει την ποιότητα ζωής του ή να αντιμετωπίσει προβλήματα ψυχικής και σωματικής υγείας.  Στην πράξη περιλαμβάνει ένα εύρος μουσικών δραστηριοτήτων. Μπορεί να αυτοσχεδιάσουμε, να ακούσουμε μουσική,  να τραγουδήσουμε, να γράψουμε τραγούδια…». Το ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι ότι αφορά όλες τις ηλικίες. «Μουσικοθεραπεία μπορεί να κάνει κάποιος πριν καν γεννηθεί (πχ. Μουσικοθεραπευτική παρέμβαση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης), αλλά και τις τελευταίες στιγμές της ζωής του (πχ. ανακουφιστική φροντίδα σε ασθενείς σε τελικό στάδιο). Στο «ηχώ» για παράδειγμα βλέπω ανθρώπους κάθε ηλικίας. Κάποιος μπορεί να πάσχει από μία αρρώστια που απαιτεί νοσηλεία, κάποιος άλλος μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο να χρειάζεται βοήθεια για να μιλήσει ή να περπατήσει, ενώ άλλος να έχει αναπτυξιακές δυσκολίες. Η μουσικοθεραπεία όμως εκτός από παρέμβαση για τέτοιου τύπου προβλήματα είναι και μια αποτελεσματική ψυχοθεραπευτική μέθοδος για ανθρώπους που έρχονται αντιμέτωποι με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις, την κατάθλιψη, το υπερβολικό άγχος, τις εξαρτήσεις κ.α.».

Οι τεχνικές είναι πλήρως εξατομικευμένες στις ανάγκες και τις δεξιότητες του κάθε ανθρώπου. Δεν υπάρχει μαγική συνταγή. «Στη μουσικοθεραπεία χρησιμοποιούμε ένα εύρος οργάνων από απλά κρουστά μέχρι πιάνο, έγχορδα, πνευστά και τη φωνή. Αν κάποιος έχει προβλήματα με την αναπνοή όπως πχ άνθρωποι με άσθμα μπορεί να χρησιμοποιήσουμε περισσότερο τη φωνή ή τα πνευστά. Όλα όμως εξαρτώνται από την περίπτωση: τις ανάγκες, τη μουσική κουλτούρα, το μουσικό υπόβαθρο και τις προτιμήσεις του κάθε ατόμου. Το πιο σημαντικό είναι ο συνδυασμός της μουσικής με τη σχέση που χτίζει ο θεραπευόμενος με τον μουσικοθεραπευτή. Η μουσική έχει δύναμη αλλά δεν αλλάζει τα πράγματα από μόνη της. Μπορεί να γίνει μέσο έκφρασης και επικοινωνίας, να χρησιμοποιηθεί για να βοηθήσει στη χαλάρωση και την ανάπτυξη δεξιοτήτων. Σε ανθρώπους που δεν μπορούν να μιλήσουν ή να κουνηθούν μαθαίνουμε να παρατηρούμε και το παραμικρό σήμα που μπορεί να δώσουν και το αντιμετωπίζουμε όπως και τον παραμικρό ήχο που μπορεί να κάνουν ως αναπόσπαστο μέρος της μεταξύ μας αλληλεπίδρασης». 

Πολλοί θεωρούν ότι η μουσικοθεραπεία έχει να κάνει μόνο με την ειδική αγωγή ή τον αυτισμό και δεν είναι ενήμεροι για τις υπόλοιπες εφαρμογές της. Οι ιστορίες όμως αφορούν πολύ περισσότερους. «Εχω επισκεφτεί ασθενείς σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, σε νοσοκομεία, σε ειδικά κέντρα αποκατάστασης. Το πιο έντονο συναίσθημα που έχω νοιώσει είναι όταν βλέπω έναν άνθρωπο που δεν είχε τρόπο έκφρασης, να ανακαλύπτει ότι μπορεί να ανταποκριθεί με τον δικό του τρόπο. Ανθρώπους με άνοια που η μουσική τους ξυπνάει και θυμούνται ακόμα και στίχους τραγουδιών. Υπάρχει ασθενής που δεν με γνωρίζει όταν του μιλάω, αλλά όταν αρχίζω να τραγουδάω μου λέει «α εσύ είσαι»; Επιπλέον, η ατμόσφαιρα αλλάζει και εξανθρωπίζεται όταν αρχίζει η μουσικοθεραπευτική παρέμβαση. Στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, οι νοσηλευτές μιλούσαν πολύ σιγά για να ακούνε. Αυτό ήταν εξαιρετικά έντονο συναίσθημα».

Οι μουσικοθεραπευτές όμως προσπαθούν να κρατούν στο παρασκήνιο τις δικές τους συγκινήσεις, τα συναισθήματα και τις προσδοκίες ακριβώς για να δίνουν χώρο και ελευθερία στους θεραπευόμενους. «Θυμάμαι μια περίπτωση όταν δούλευα σε έναν ξενώνα του Παιδοψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής με εφήβους με πολύ βαρύ αυτισμό. Ενα πολύ επιθετικό παιδί συμμετείχε στην ομάδα που είχαμε φτιάξει, τραγουδούσε, έπαιρνε πρωτοβουλίες, ανεχόταν τους άλλους. Μια μέρα δεν τον έφεραν στη συνεδρία γιατί ήταν σε άσχημη κατάσταση, όταν όμως άκουσε τη μουσική, άνοιξε μόνος του την πόρτα και ήρθε. Στην τελευταία συνάντηση όταν είπα ότι θα τραγουδήσουμε το τελευταίο τραγούδι, μου έριξε μία και έφυγε».

Οι ανάγκες έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια γιατί η ψυχική υγεία είναι αρκετά επιβαρυμένη. «Δεν είναι εύκολο να κάνει κάποιος μουσικοθεραπεία σε δημόσιους φορείς, ούτε καλύπτονται τα έξοδα από την ασφάλεια του. Υπάρχουν όμως εξαιρέσεις και φωτεινά παραδείγματα. Με τον Σύλλογο Μουσικοθεραπευτών κάνουμε μία προσπάθεια να αναγνωριστεί  η μουσικοθεραπεία ως επάγγελμα υγείας και να μπει σε όλες τις δομές, όπως στα νοσοκομεία και τα ειδικά σχολεία και μπορείτε να την υποστηρίξετε με την υπογραφή σας εδώ. Τα ερευνητικά δεδομένα διεθνώς υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητα της παρέμβασης. Όταν η μουσική χρησιμοποιείται από μη ειδικούς όμως μπορεί καμιά φορά να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα, μπορεί να γίνει ακόμη και βασανιστική παρά τις καλές προθέσεις».

Info: https://www.nxw.gr/ , http://www.musictherapy.gr/,