Η κοινωνία των ανθρώπων

Του Μανώλη Μεσσήνη

Μια κοινωνία απ’ όπου λείπουν οι ηθικές αξίες δημιουργεί ανθρώπους χωρίς προσωπικότητα, ανθρώπους που πιστεύουν σε Μεσσίες. Κάθε εμφανιζόμενο “μεταρρυθμιστή” τον κάνει κύριό της, φτιάχνοντας αμέσως ένα χοντροκομμένο είδωλο. Έτσι η ανθρώπινη κοινωνία καταντά κοινωνία των ειδώλων της και της βασιλείας τους. Το κοινό χαρακτηριστικό της λατρείας όλων των ειδώλων είναι η προσαρμογή ενός ιδανικού στα κακά ένστικτα του ανθρώπου. Ο άνθρωπος καλλιεργεί τα ελαττώματα που του φέρνουν κάποιο όφελος. Μα έχει ανάγκη να τα νομιμοποιήσει. Δεν θέλει να τα θυσιάσει, πρέπει να τα εξιδανικεύσει. Γι’ αυτό το πρόβλημα που τον απασχολεί, αιώνες τώρα, είναι να εναρμονίσει το ιδανικό του με τη μετριότητά του.

Ο σύγχρονος κόσμος με όλη του τη δύναμη, έχοντας ένα θαυμάσιο τεχνικό και πολιτιστικό κεφάλαιο, δεν μπόρεσε να εδραιώσει ούτε μια πολιτική, ούτε μια ηθική, ούτε ένα ιδανικό, ούτε νόμους, που να βρίσκονται σε αρμονία με τους τρόπους της ζωής που δημιούργησε. Μέσα μας έχουμε μια σύγχυση από απέραντες ελπίδες, που τις δικαιολογούν οι θαυμάσιες επιτυχίες του παρελθόντος μας, και θλιβερά προαισθήματα, που μας έδωσαν οι αφάνταστες αποτυχίες και καταστροφές, όσες η πρόοδος έφερε στην ανθρωπότητα. Σκεφτόμαστε πνευματικά, μα ζούμε κι ενεργούμε φυσικά, έλεγε ο Ντεκάρτ. Αυτός ο χωρισμός της σκέψης από τη ζωή υπήρξε ίσως ένα δυστύχημα για την ανθρωπότητα. Είμαστε θύματα ενός Καρτεσιανισμού, που μας έφερε ασυνείδητα στην άκρη του γκρεμού. Και μπορούμε να πούμε πως ό,τι ξέρουμε κατάντησε αντίθετο σ’ ό,τι είμαστε. Έτσι εξηγείται η αντινοητική τάση της εποχής μας.

Η κοινωνία είναι μια πρόοδος κοινωνικών φάσεων, που διαδέχονται η μια την άλλη, όπως η ανάπτυξη της ζωής απ’ τον σπόρο. Μπορεί τα πολιτεύματα και οι κοινωνίες να διατηρούν ακόμα την εξωτερική τους μορφή, χωρίς καμιά ίσως αλλαγή, ωστόσο τα γεγονότα εξελίσσονται στην πραγματικότητα του πνεύματος πριν παρουσιαστούν στην πραγματικότητα της ιστορίας. Οι σημερινές κρατικές και κοινωνικές μορφές ανά τον κόσμο θυμίζουν την εικόνα που δίνει σε μια ουτοπία ο Ουέλς, συγκρίνοντας την κοινωνική κατάσταση μ’ έναν σπόρο φαγωμένο από παράσιτα: Ένα σκουλήκι γεννά έν’ αυγό μέσα σ’ έναν σπόρο και σε λίγο καιρό ο σπόρος καταντά έν’ άδειο περίβλημα. Έρχεται έπειτα έν’ άλλο παράσιτο που γεννά το αυγό του μες στο σκουλήκι, έτσι που κι αυτό καταντά με τη σειρά του έν’ άδειο περίβλημα, μες στον σπόρο. Ο σπόρος διατηρεί πάντα τη μορφή του, ο κόσμος εξακολουθεί να έχει τη γνώμη πως είναι σπόρος, κι αυτό το ίδιο νομίζει ίσως τον εαυτό του σαν έναν σπόρο δυνατό και ζωντανό. Μα είναι σπόρος μόνο στη θωριά, χωρίς ζωή, χωρίς ικανότητα να δημιουργήσει ζωή.

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr