Η ήττα του "καριερισμού"

Του Δημήτρη Π. Κυριακαράκου*

Μετέχω σε μια γενιά η οποία πρόλαβε την εποχή των «προστατευομένων» οικονομιών οπότε και όπου όλοι οι καλοί πράγματι «χωρούσαν». Μία κοινωνικά χρήσιμη ιδέα, ολίγοι πρόθυμοι φίλοι-συνεργάτες και νά σου το επιτυχημένο εμπορικό επιτήδευμα. Μια προσεγμένη ανθρώπινη συμπεριφορά, ένας δομημένος επιστημονικός λόγος και νά σου το ευυπόληπτο ιατρείο, οδοντιατρείο, δικηγορικό ή αρχιτεκτονικό γραφείο. Η ελληνική κοινωνία ήταν σε σεβαστό βαθμό σφυρηλατημένη πάνω σε ένα ευρύτερα αποδεκτό αξιακό λαογράφημα. Η συνέπεια, η ειλικρίνεια, η διαφάνεια προθέσεων παρήγαγαν υγιές συναλλακτικό περιβάλλον. Ο καλός ο άνθρωπος πράγματι, κατά κανόνα, δεν πήγαινε «χαμένος».

Τάδε μέχρι του σημείου οπότε το «οικουμενικό χωριό» απόκτησε ενιαίο «αγοραίο» προσανατολισμό. Ο όρος «δουλειά» αντικαταστάθηκε από τον λατινογενή όρο «καριέρα», δηλαδή από τη στράτευση στη διαδικασία του διαπροσωπικού «ανταγωνισμού» που τάχα μου ρίχνει τις τιμές, καθιστά το όποιο προϊόν προσιτό ή την όποια υπηρεσία προσιτή στον μέσο κοινωνό (=καταναλωτή) και τοιουτοτρόπως γεννάται ο «κοινωνικός ωφελιμισμός», για τον οποίο έχω στο κοντινό παρελθόν ευσεβώς αρθρογραφήσει στο παρόν έντυπο. Πρέπει να είσαι σε εγρήγορση, σε (πολεμική) ετοιμότητα, πρέπει να είσαι ανταγωνιστικός, πρέπει να μη φοβάσαι το ρίσκο, πρέπει να παίρνεις πρωτοβουλίες, πρέπει να παράγεις αποτέλεσμα, πρέπει να προπορεύεσαι, είναι μόνο κάποια από τα «πρέπει» που συνδράμουν τη διαμόρφωση του σύγχρονου ανθρώπου «καριέρας», του σύγχρονου ύπουλου «πολεμιστή χαρακωμάτων», του κοινωνιολογικού απογόνου του γυμνού «κανιβάλλου» που σε τελευταία ανάλυση είχε το ακαταλόγιστο ως «άλογο» και δεισιδαίμον ον κατηγορίας homo erectus.

Σημειωτέον, τόσο στην αγγλική όσο και στη γερμανική γλώσσα ο όρος «καριερίστας» φέρει μόνο αρνητική χροιά. Όταν οι Αγγλοσάξωνες χαρακτηρίζουν κάποιον «career driven» (ελλ. εκ καριέρας ορμώμενο) καταδεικνύουν τον οπορτουνιστή, ενώ όταν χρησιμοποιούν τον όρο «motivated individual» (ελλ. άνθρωπο με κίνητρα, στην καθομιλουμένη με “μεράκι”) κατατείνουν στον άνθρωπο που αγαπά την εργασία του και η αγάπη του γι’ αυτήν από μόνη της συστήνει το κίνητρο για την αυτοβελτίωσή του. Οι δε Γερμανοί «καριερίστα» ονομάζουν τον τυχοδιώκτη, τον άρπαγα. Ώς και ο Χίτλερ αποστρεφόταν τους «καριερίστες» του κόμματός του που δεν συναισθάνονταν την αναγκαιότητα των αρχών του Εθνικοσοσιαλισμού για τη μητέρα πατρίδα αλλά εντάσσονταν στο κόμμα με κίνητρο να προσποριστούν ατομικά οφέλη. Είχε και εκείνος τις «ευαισθησίες» του ως εμμονικός vegan… Αλίμονο.

Δεν χρειάστηκε πολύς ιστορικός χρόνος για να «μπολιαστεί» και η γενέτειρα του «μαυροκορδατισμού» με αυτές τις φραγκογενείς έννοιες. Αντί να γίνεται λόγος για «βιωσιμότητα», γίνεται λόγος για «ανταγωνιστικότητα», αντί να γίνεται λόγος για «πορεία», για «σταδιοδρομία» έστω, γίνεται λόγος για «καριέρα». Αντί να γίνεται λόγος για «διαπρεπείς» δικηγόρους και ιατρούς, για «καταξιωμένους» έστω, γίνεται λόγος για «μεγαλο-δικηγόρους» και για «μεγαλο-γιατρούς» ωσάν η επιστημοσύνη να δύναται να ποσοτικοποιηθεί ή να αποτιμηθεί σε χρήμα κατ’ ακριβή αναλογία.

Τη Μνημονιάδα θα την θυμόμαστε ως το «έπος» των μεταπολιτευτικών (μεγαλο)σκανδάλων. Εξοπλισμοί, Siemens, off shore, Novartis, και όσα ακόμα έπονται, επαναφέρουν, με αργό ρυθμό δυστυχώς, τον κοινωνικό διάλογο στο παλαιομοδίτικα αγνό θέμα κριτικής διάκρισης «νόμιμου-ηθικού». Οι παλαιότεροι έλεγαν: «Ο καλός ο δικαστής είναι πρωτίστως άνθρωπος με αίσθημα δικαίου. Εάν γνωρίζει και πέντε νομικά παραπάνω, ακόμα καλύτερα». Τι φοβείται η Δικαιοσύνη μας και κωλύεται να νομολογήσει; Μήπως καταστραφούν «καριέρες»;

Η κοινωνία μας κατεβαίνει στα πεζοδρόμια με «πατριωτικό» συνειδησιακό αυτοματισμό αναφορικά με την επικείμενη νέα ονοματοδοσία της ΠΓΔΜ, δεν δείχνει όμως τον ίδιο αυτοματισμό όταν διαπλεκόμενες οικονομικο-πολιτικές ελίτ απομυζούν τον ενδογενή πλούτο ενόσω ο άνθρωπος της «διπλανής θυρός» κινδυνεύει να βρεθεί στον δρόμο διότι αντικειμενικά δεν δύναται πλέον να εξυπηρετεί το προ – μνημονιακό στεγαστικό του δάνειο. Στα πηγαδάκια των καφέ ακούς πορίσματα του τύπου: «Με το σκάνδαλο προσπαθούν να μας αποπροσανατολίσουν», «Σιγά, μωρέ, παντού γίνονται», «Άντε να γίνουν επιτέλους οι πλειστηριασμοί, να μην πληρώνουμε τους κακοπληρωτές» και λοιπές ρηχότητες.

Τι δεν έχουμε καταλάβει ως κοινωνία; Ποια απόδειξη πλέον χρειαζόμαστε πως η ανέλεγκτη αγορά, που δεν λογοδοτεί στην κοινωνία που τη φιλοξενεί, διαμορφώνει «αγοραία» κουλτούρα; Το modus vivendi τού δούναι και λαβείν όπως το βλέπουμε σε φουτουριστικές ταινίες επιστημονικής (όχι και τόσο) φαντασίας οδηγεί τις κοινωνίες στην πρωτόγονη «φυσική» τους κατάσταση.

Ακόμα όμως και αν οι ένοχοι καταδικαστούν και τα κλοπιμαία επιστραφούν στο Δημόσιο, μήπως η εμπειρία των σκανδάλων πρέπει να αξιοποιηθεί για να κατασταλάξουμε ως κοινωνία ποια πολιτική άμυνας, ενέργειας, δημόσιας υγείας χρήζει να διαμορφώσουμε στη μετα Μνημόνια εποχή; Έχουμε τη δυνατότητα ως χώρα να παράγουμε τα όπλα μας και την εναλλακτική ενέργεια με τη συνδρομή των διακεκριμένων πολυτεχνικών σχολών μας ή τα φάρμακα προληπτικής ιατρικής με βάση τη βοτανολογία που μας παραδίδει η ιπποκράτειος και θεοφράστειος διδαχή; Είμαστε διατεθειμένοι να επιστημολογήσουμε με αρετή ούτως ώστε να εκλείψει επιτέλους από τον τόπο μας η πανουργία;

Η «διαφθορά» και ο συνεπαγόμενος «καριερισμός» ήταν για πολλές δεκαετίες τα «πρώτα κόμματα» διότι και αν ακόμα γίνει δεκτό πως «δεν τα φάγαμε όλοι μαζί», πολλοί μαζί τα «ψηφίζαμε» διά της ανοχής μας και διά του αφελούς έστω θαυμασμού μας. Σήμερα ηττώνται κατά κράτος και από το κράτος, η επόμενη ημέρα όμως δεν έχει ακόμα διαμορφωθεί στις συνειδήσεις μας και αυτό είναι το πιο ανησυχητικό.

*Ο Δημήτρης Π. Κυριακαράκος είναι δικηγόρος LLM Διεθνούς και Συγκριτικού Δικαίου Οικονομίας και Εμπορίου του Μητροπολιτικού Πανεπιστημίου Λονδίνου

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr