Το casus belli και η επεκτατική πολιτική της Τουρκίας στα Βαλκάνια με ορμητήριο την Αλβανία

Η κατάρρευση του πρώην ανατολικού μπλοκ σήμανε το οριστικό τέλος του ψυχρού πολέμου και δημιούργησε ένα νέο πεδίο γεωπολιτικών διεκδικήσεων στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή της Ανατολικής Ευρώπης και της Βαλκανικής χερσονήσου. Η Τουρκία έχει αναδειχθεί σε ισχυρό παράγοντα στα Βαλκάνια, τόσο σε οικονομικό, όσο και σε πολιτικό επίπεδο τις τελευταίες δεκαετίες.

Η στρατηγική σημασία της Αλβανίας για τα τουρκικά συμφέροντα και η Ελλάδα

Η Αλβανία αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους συμμάχους της Τουρκίας στη περιοχή. Η γεωγραφική θέση της χώρας είναι στρατηγικής συμμαχίας για τους Τούρκους, καθώς μπορούν να έχουν ξεκάθαρη εικόνα στα Νότια με την Ελλάδα, όπως και άμεση πρόσβαση στο Ιόνιο Πέλαγος και την Αδριατική Θάλασσα.

Σε αυτή τη κατεύθυνση έχει αυξηθεί και η στρατιωτική δραστηριότητα της Τουρκίας στην Αλβανία, με μια σειρά από διμερείς συμφωνίες από την δεκαετία του 1990. Πιο συγκεκριμένα, η Τουρκία έχει αναλάβει την ανασυγκρότηση της ναυτικής στρατιωτικής βάσης του Πασά Λιμάνι στην Αυλώνα της Νότιας Αλβανίας, που αποτελεί μια από τις σημαντικότερες στην Μεσόγειο.

Αντίστοιχα, έχουν παραχωρηθεί και αεροπορικές βάσεις στη χώρα, όπως η βάση της πόλης Κουτσόβα. Η στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας αποκτά μεγαλύτερη σημασία σε μια συγκυρία, που οι συχνές τριβές στο Αιγαίο και η στάση της κυβέρνησης Ερντογάν έχουν προκαλέσει τριγμούς στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Στην ίδια κατεύθυνση φαίνεται πως έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις σε Αλβανία και Τουρκία η προσέγγιση Ελλάδας – Αλβανίας για τα θαλάσσια σύνορα στο Ιόνιο, καθώς συνδέεται με την προοπτική έρευνας για την ύπαρξη υδρογοναθράκων στη περιοχή. Οι αντιδράσεις στην Αλβανία προέρχονται κυρίως από την αντιπολίτευση και τα φιλικά προς αυτήν μέσα μαζικής ενημέρωσης και έρχονται σε μια στιγμή, που το ζήτημα των θαλασσιών συνόρων στην ευρύτερη περιοχή είναι μείζονος σημασίας για τα γεωπολιτικά συμφέροντα στα Βαλκάνια.

Ενώ ταυτόχρονα οι συζητήσεις γύρω από το εμπόλεμο μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας, ένα ζήτημα γραφειοκρατίας που έχει αποκτήσει ουσία στην σκακιέρα της διπλωματικής πολιτικής, πυροδοτούν την κατάσταση και δημιουργούν εύφορο πεδίο για τους εθνικιστές, νομιμοποιώντας παράλληλα στην συνείδηση μέρους των πολιτών την έντονη παρουσία του τουρκικού παράγοντα στην χώρα.

Η θρησκεία στην υπηρεσία διπλωματικών συμφερόντων

Η μουσουλμανική πλειοψηφία στην Αλβανία έχει χρησιμοποιηθεί ουκ ολίγες φόρες ως βάση σύγκλισης μεταξύ των δύο πλευρών, χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η δήλωση του Ταγίπ Ερντογάν το 2016 ο οποίος ανέφερε ότι «Αλβανοί και Τούρκοι είναι αδέρφια της ίδιας θρησκείας». Η αυξημένη επιρροή του Ισλάμ στη χώρα τα τελευταία χρόνια παρατηρείται επίσης και στην αύξηση των χώρων λατρείας σε όλη την Αλβανία. Οι σχέσεις πολιτικής – θρησκείας στην Αλβανία μετά το 1990 ανέδειξαν σε αρκετές περιπτώσεις οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα, που συνδέονται με τις στρατηγικές βλέψεις της εκάστοτε κυβέρνησης σε διεθνές επίπεδο, είτε αυτό σήμαινε προσέγγιση με την Δύση, είτε προσέγγιση με την Ανατολή, όπως συμβαίνει στη περίπτωση της Τουρκίας.

Το τουρκικό κεφάλαιο στην Αλβανία

Το ευνοϊκό πολιτικό κλίμα μεταξύ των δύο πλευρών έχει άμεση αντανάκλαση και σε επίπεδο οικονομικής συνεργασίας. Η Αλβανία έχει εξελιχθεί στο δεύτερο μεγαλύτερο προορισμό των επενδύσεων του τουρκικού κεφαλαίου στα Βαλκάνια, που αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς επενδυτές στη χώρα. To τουρκικό κεφαλαίο δραστηριοποιείται σε κομβικούς τομείς της Αλβανικής οικονομίας, όπως είναι οι τηλεπικοινωνίες και η ενεργεία.

Αρκετές εταιρείες τουρκικών συμφερόντων κατατάσσονται κάθε χρόνο στις πιο κερδοφόρες επιχειρήσεις της χώρας και το επενδυτικό τους πεδίο διευρύνεται συνεχεία. Χαρακτηριστική περίπτωσή αποτελεί η πιο ισχυρή εταιρεία τηλεπικοινωνιών στη χώρα, η Albtelecom το 76% της όποιας ανήκει στους ισχυρούς τούρκικους ομίλους Calik Holding και Turk Telekom. Αντίστοιχα, η τουρκική εταιρεία Kurum η οποία δραστηριοποιείται στον τομέα της ενέργειας, κατατάσσεται στις πιο κερδοφόρες επιχειρήσεις στην Αλβανία.

Οι βλέψεις Ερντογάν στην ευρύτερη περιοχή

Τα παραπάνω δεδομένα επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι οι σχέσεις Τουρκίας – Αλβανίας έχουν υπάρξει σταθερά θετικές στα χρόνια της πλουραλιστικής Αλβανίας. Η περαιτέρω σύσφιξη της συνεργασίας μεταξύ των δύο πλευρών τα τελευταία χρόνια, προκύπτει από τον αυξημένο ρόλο που επιδιώκει να παίξει η Τουρκία του Ερντογάν σε γεωπολιτικό επίπεδο στην ευρύτερη περιοχή.

Ο Ταγίπ Ερντογάν έχει στηρίξει ανοιχτά τον Έντι Ράμα, δείχνοντας την προτίμηση του, μεταξύ των Ααλβανικών πολιτικών δυνάμεων. Η κυβέρνηση Ράμα υπολογίζεται ως σταθερός σύμμαχος από τους Τούρκους, γεγονός που είναι άμεσα συνδεδεμένο με τις συνεχόμενες εκλογικές επιτυχίες των Σοσιαλιστών (Κόμμα Έντι Ράμα) στις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις.

Αντίστοιχα, η δυναμική του τουρκικού παράγοντα σε συνδυασμό με τις επενδύσεις των Τούρκων στη χώρα, αποτελούν ελκυστικό εναλλακτικό σύμμαχο για μια κυβέρνηση, που βλέπει το στόχο της Ένταξης της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) να βρίσκεται ακόμα μακριά. Όσο η ΕΕ καθυστερεί την ενταξιακή διαδικασία των βαλκανικών κρατών, τόσο θα εξακολουθούν μικρά κράτη όπως η Αλβανία να επιζητούν στρατηγικούς συμμάχους με μεγάλη διεθνή εμβέλεια σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο, που μπορούν να λειτουργήσουν προωθητικά στο πλαίσιο ανάπτυξης τους.

Έξαλλου, όλα τα κράτη της χερσονήσου έχουν ασπαστεί πλήρως το νεοφιλελεύθερο μοντέλο ανάπτυξης μετά το 1990, γεγονός που τα καθιστά ανοιχτά σε κάθε είδους συνεργασία, ακόμα και αν απέναντι τους βρίσκεται ένας σύμμαχος που λειτουργεί αντιδημοκρατικά στο εσωτερικό της χώρας και κάθε άλλο παρά συμβάλει στην διατήρηση της «καλής γειτονίας» στη περιοχή.

* Ο Ντετιόν Γκιοτσάι είναι απόφοιτος του Μεταπτυχιακού Προγράμματος, Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr