Η Τουρκική απειλή γίνεται παγκόσμια

Του Δρ. Κωνσταντίνου Γρίβα*

Η Τουρκία απειλεί να δημιουργήσει έναν νέο στρατηγικό ανταγωνισμό μεταξύ Δύσης και Ρωσίας, ο οποίος εύκολα μπορεί να ολισθήσει στην πυρηνική αντιπαράθεση

Μετά την αναίτια κατάρριψη του ρωσικού βομβαρδιστικού Sukhoi Su – 24 από τα τουρκικά μαχητικά F – 16, ο κόσμος εισήλθε σε μια νέα και εξαιρετικά επικίνδυνη γεωστρατηγική πραγματικότητα.

Για όποιον δεν έχει κατανοήσει το διακύβευμα, για πρώτη φορά μετά από 50 χρόνια υπήρξε πολεμικό επεισόδιο μεταξύ χώρας μέλος του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας. Αν η Ρωσία είχε επιλέξει μια λογική στρατιωτικού «ισοδύναμου τετελεσμένου» έναντι της Τουρκίας, σήμερα θα βρισκόμασταν σε έναν πολύ επικίνδυνο κόσμο. Το ΝΑΤΟ θα είχε συσπειρωθεί πίσω από την Άγκυρα και θα είχαμε μια μείζονα κρίση με τη Ρωσία.

Σε αντίθεση δε με ότι γενικώς πιστεύεται, αν αυτό ήταν επικίνδυνο μια φορά στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, είναι δέκα φορές πιο επικίνδυνο σήμερα. Και αυτό γιατί ο  Ψυχρός Πόλεμος ήταν μια επαρκώς σταθεροποιημένη κατάσταση όπου ήταν σχετικώς δύσκολο να προκύψει ολίσθηση στην πυρηνική αντιπαράθεση. Σήμερα, ορισμένοι βασικοί παράγοντες που υπήρχαν στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου και εξασφάλιζαν την περιβόητη «Ισορροπία του Τρόμου» δεν υφίστανται.

Κατ’ αρχάς δεν υφίσταται πλέον αυτός καθεαυτός ο τρόμος για τα πυρηνικά όπλα. Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου κυριάρχησε η αίσθηση ότι το ενδεχόμενο μείζονος πυρηνικής αντιπαράθεσης εξέλειπε με αυτόν. Με άλλα λόγια, η κοινή γνώμη αλλά και οι πολιτικές ηγεσίες της Δύσης πίστεψαν ότι η απειλή πυρηνικού ολοκαυτώματος αποτελούσε κομμάτι μιας συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου και από τη στιγμή που η περίοδος αυτή έληξε τότε και η απειλή εξαφανίστηκε μια για πάντα.

Η ανισορροπία ισχύος στην Ευρώπη δημιουργεί μια γεωπολιτική φιάλη νιτρογλυκερίνης

Ο δεύτερος παράγοντας που διαμορφώνει τη σημερινή επικίνδυνη κατάσταση στην Ευρώπη είναι η ανισορροπία ισχύος που έχει δημιουργηθεί σε αυτήν. Στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, ακριβώς λόγω της τρομακτικής καταστρεπτικής ισχύος των πυρηνικών όπλων, για να μπορεί να λειτουργήσει επαρκώς η πυρηνική αποτροπή, απαιτούνταν να υπάρχει μια βάση συμβατικής ισχύος κάτω από την πυρηνική. Έτσι, οι χώρες του ΝΑΤΟ είχαν δημιουργήσει ένα ισχυρό υπόβαθρο συμβατικής στρατιωτικής ισχύος, το οποίο στόχευε να δώσει αξιοπιστία στο δεύτερο στάδιο της αποτροπής, που ήταν τα πυρηνικά όπλα.

Με απλά λόγια, η απειλή χρήσης πυρηνικών όπλων δεν μπορεί να επισείεται με το καλημέρα. Για να είναι αξιόπιστη πρέπει να υπάρχει από κάτω της ένα υποστηρικτικό στρώμα συμβατικής ισχύος, το οποίο σήμερα δεν υφίσταται. Όσοι μιλούν με περιφρόνηση για την κατάρρευση των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, δεν έχουν συνειδητοποιήσει ότι η κατάρρευση αυτή δεν ήταν τίποτε μπροστά στην εξάλειψη της ευρωπαϊκής στρατιωτικής ισχύος, την οποία διεξήγαγαν με ζήλο οι δυτικοευρωπαϊκές χώρες. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχουν σήμερα στην Ευρώπη στρατιωτικές δυνάμεις ικανές να προβάλουν ουσιαστική αντίσταση στον ρωσικό στρατό σε περίπτωση μείζονος πολεμικής αντιπαράθεσης.

Άρα λοιπόν, μια στρατιωτική αντιπαράθεση Δύσης και Ανατολής στην Ευρώπη, ακόμη και αν περιοριζόταν στο επίπεδο της απειλής, δεν θα άφηνε άλλα περιθώρια στις δυτικές Δυνάμεις παρά να επιλέξουν μεταξύ της πιθανότητας ισοπέδωσης από τον ρωσικό οδοστρωτήρα και της καταφυγής στις αποτρεπτικές ικανότητες του αμερικανικού πυρηνικού οπλοστασίου.  

Όμως, κάτι τέτοιο θα ήταν ένα τραγικό και επικίνδυνο λάθος, δεδομένου ότι το άλφα και το ωμέγα της αποτροπής είναι η αξιοπιστία. Δηλαδή, αν απειλήσεις τον αντίπαλο ότι εάν σου επιτεθεί θα χρησιμοποιήσεις εναντίον του πυρηνικά όπλα, πρέπει να πιστέψει ότι υπάρχει πράγματι σοβαρή πιθανότητα να το κάνεις, ακόμη και αν έτσι οδηγηθείς στην καταστροφή. Σε μια κρίση με επίκεντρο την Τουρκία, πολύ δύσκολα θα μπορούσε να υπάρξει αξιοπιστία σε οποιαδήποτε πυρηνική αποτρεπτική πρόταση από πλευράς της Δύσης προς τη Ρωσία.

Θα θυσιάσουν οι Αμερικανοί τη Νέα Υόρκη για την Κωνσταντινούπολη;

Ο κύριος λόγος για αυτό είναι ότι όταν μιλάμε για πυρηνική αποτροπή εναντίον της Ρωσίας στην Ευρώπη, εννοούμε ουσιαστικά το αμερικανικό πυρηνικό οπλοστάσιο. Όμως, ακόμη και στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, η απειλή χρήσης αμερικανικής πυρηνικής ισχύος ενάντια στη Ρωσία δύσκολα καθίστατο αξιόπιστη. Προβαλλόταν μάλιστα το αμείλικτο ερώτημα αν οι  Ηνωμένες Πολιτείες ήταν όντως διατεθειμένες να θυσιάσουν τη Νέα Υόρκη για να σώσουν το Βερολίνο. Σήμερα, το ερώτημα αυτό είναι ακόμη πιο πιεστικό. Μπορεί πράγματι να πιστέψει κανείς ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα θυσιάσουν τη Νέα Υόρκη για να σώσουν την Κωνσταντινούπολη ή την Άγκυρα;

Την κατάσταση επιδεινώνει το γεγονός ότι στην Ευρώπη, αλλά και στις ΗΠΑ, δεν φαίνεται να υπάρχουν σήμερα στις υψηλές θέσεις των μηχανισμών εξουσίας βαθιοί γνώστες των ζητημάτων στρατηγικών ισορροπιών και στρατιωτικής αποτροπής, περιλαμβανομένης της πυρηνικής. Στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, οι διάφοροι  «μάγοι του Αρμαγεδδώνος» (‘Wizards of Armageddon’), όπως χαρακτηριστικά είχαν αποκληθεί, όχι μόνο συντελούσαν αποφασιστικά στη διαμόρφωση της εθνικής στρατηγικής αλλά συμμετείχαν και στον δημόσιο διάλογο με άρθρα και παρεμβάσεις τους στα ΜΜΕ. Σήμερα, κάτι παρόμοιο δεν φαίνεται να συμβαίνει. Έτσι, την όποια κρίση με τη Ρωσία θα κληθούν να διαχειριστούν εμπειρογνώμονες και πολιτικές ηγεσίες, που, στην καλύτερη των περιπτώσεων, έχουν ανεπαρκή γνώση των ζητημάτων στρατηγικής, στρατιωτικών ισορροπιών και αποτροπής και στη χειρότερη τα περιφρονούν, επιμένοντας να ζουν στη φαντασίωση του «Τέλους της Ιστορίας», όπου το μόνο που έχει νόημα είναι η επιβολή των καπιταλιστικών μοντέλων οικονομικής και πολιτικής λειτουργίας.

Αν κάποιος επιμένει ότι ένας Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος δεν μπορεί να συμβεί γιατί «δεν συμφέρει κανέναν», καλό θα ήταν να μελετήσει τον μηχανισμό που δημιουργήθηκε μετά τη δολοφονία του Αρχιδούκα Φερνινάνδου στο Σεράγεβο και πως αυτός οδήγησε στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, χωρίς να φαίνεται ότι αυτή ήταν η επιλογή των ηγετών εκείνου του καιρού. Κάτι παρόμοιο δεν είναι αδύνατο να προκύψει και τώρα με τη διαφορά ότι σήμερα έχουμε πυρηνικά όπλα.  

Με άλλα λόγια, έχει δημιουργηθεί στη Δυτική Ευρασία μια γεωπολιτική φιάλη νιτρογλυκερίνης την οποία απείλησε να τινάξει στον αέρα η τουρκική επίθεση στη Ρωσία.

Ευτυχώς για την Ανθρωπότητα, ο Πρόεδρος Πούτιν αντέδρασε πολύ μετριοπαθώς, όπως άλλωστε αρμόζει στη ρωσική σχολή της υψηλής στρατηγικής.

Άρα και οι ισχυρισμοί διαφόρων περί δήθεν ανταγωνισμού δύο υπερφίαλων προσωπικοτήτων, του «Σουλτάνου» Ερντογάν και του «Τσάρου» Πούτιν είναι εκτός πραγματικότητας. Η πολιτική της Ρωσίας είναι εξαιρετικά προσεκτική και αυτό είναι  ευτύχημα για την παγκόσμια ειρήνη.

Ωστόσο, ο κίνδυνος δεν έχει περάσει. Η Τουρκία δείχνει να εξετάζει το ενδεχόμενο ακόμη και χερσαίας εισβολής στη Συρία, συγκεντρώνοντας μεγάλες δυνάμεις στα τουρκοσυριακά σύνορα. Σε αυτήν την περίπτωση η κατάσταση θα καταστεί ανεξέλεγκτη και τότε και οι υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης θα πρέπει να αποφασίσουν τι θα κάνουν. Θέλουν πράγματι να συσπειρωθούν πίσω από μια μεγαλομανή Τουρκία, στο όνομα της ΝΑΤΟϊκής αλληλεγγύης και να οδηγήσουν τον κόσμο ενώπιον πυρηνικού ολοκαυτώματος, για να στηρίξουν στην ουσία τους Ισλαμιστές στη Συρία; Αν όντως κάνουν κάτι τέτοιο σημαίνει ότι η παράνοια έχει κυριαρχήσει στις ανθρώπινες υποθέσεις και η καταστροφή είναι θέμα χρόνου να επέλθει.  

(*) Διδάσκει το μάθημα της Γεωπολιτικής στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων και Γεωγραφία της Ασφάλειας και των Αφοπλισμών στο Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr