Λουίς Μπουνιουέλ – Πέντε Δηλώσεις

Σε καμιά από τις παραδοσιακές τέχνες δεν υπάρχει τόση μεγάλη απόσταση ανάμεσα στις δυνατότητες και τό αποτέλεσμα, όσο στον κινηματογράφο. Οι ταινίες έχουν άμεση ενέργεια πάνω στο θεατή, του προσφέρουν συγκεκριμένα πρόσωπα και πράγματα, τον απομονώνουν, με τη σιωπή και το σκοτάδι από τη συνηθισμένη ψυχολογική ατμόσφαιρα. Εξ αιτίας όλων αυτών ο κινηματογράφος είναι ικανός να συνταράξει το θεατή όσο ίσως καμία άλλη τέχνη. Όσο καμία άλλη τέχνη όμως είναι ικανός επίσης να τον αποβλακώσει. Δυστυχώς, οι σημερινές ταινίες, σε μέγιστο ποσοστό, φαίνεται πως έχουν αυτό ακριβώς το σκοπό. Περηφανεύονται κι αγαλλιούν μέσα σ΄ένα πνευματικό κι ηθικό κενό. Σ’ αυτό το κενό, ο κινηματογράφος φαίνεται να ευημερεί.

2. Το μυστήριο είναι το βασικό στοιχείο όλων των έργων τέχνης. Γενικά αυτό το στοιχείο λείπει απ’ την οθόνη. Συγγραφείς, σκηνοθέτες, και παραγωγοί προσέχουν πάρα πολύ κάθε τι που μπορεί να μας κάνει άνω κάτω. Κρατούν κλειστές τις θαυμάσιες πύλες που οδηγούν στην απελευθερώτρα ποίηση. Προτιμούν ιστορίες που φαίνονται πως συνεχίζουν τη συνηθισμένη μας ζωή, που επαναλαμβάνουν για εκατομμυριοστή φορά το ίδιο δράμα, που μας βοηθά να ξεχάσουμε τις σκληρές ώρες της καθημερινής μας δουλειές. Κι όλα αυτά, βέβαια, προσεκτικά ξεδιαλεγμένα απ’ την παραδοσιακή ηθική, την κυβέρνηση και τη διεθνή λογοκρισία, το καλό γούστο, τη θρησκεία, το λευκό χιούμορ κι άλλα ανούσια κοινότοπα της πραγματικότητας.

3. Η οθόνη είναι ένα επικίνδυνο και μαζί θαυμάσιο όργανο, αν την χρησιμοποιεί το λεύτερο πνεύμα. Είναι ο υπέρτατος τρόπος για να εκφράσεις τον κόσμο των ονείρων, των αισθημάτων, των ενστίκτων. Ο κινηματογράφος φαίνεται πως εφευρέθηκε για να εκφραστεί το υποσυνείδητο, τόσο βαθιά είναι ριζωμένος στην ποίηση. Κι όμως σχεδόν ποτέ δεν μεταχειρίζεται αυτά τα μέσα.

4. Σπάνια βλέπουμε καλό κινηματογράφο στους υπερκολοσσούς, ή σε έργα που χουν παινεθεί απ’ το κοινό και την κριτική. Μία ειδική υπόθεση, το ιδιωτικό δράμα ενός ατόμου δε μπορεί να ενδιαφέρει – πιστεύω – κανέναν που είναι άξιος να ζει στην εποχή μας. Αν κάποιος θεατής συμμερίζεται τις λύπες και τις χαρές ενός προσώπου στην οθόνη, αυτό θα πρέπει να γίνεται γιατί το πρόσωπο αυτό θα αντανακλά τις χαρές και τις λύπες όλης της κοινωνίας κι έτσι τα προσωπικά συναισθήματα εκείνου του θεατή. Η αδικία κτλ., είναι θέματα που αφορούν και το μεμονωμένο θεατή. Όταν όμως η οθόνη μου λέει πως ο κ. Χ δεν είναι ευτυχισμένος στο σπίτι του και διασκεδάζει με τη φιλεναδούλα του που τελικά εγκαταλείπει για να τα ξαναφτιάξει με την πιστή του σύζυγο, βρίσκω πως όλα αυτά είναι πολύ ηθικά κι εποικοδομητικά, με αφήνουν όμως αδιάφορο.

5. Ο Οκτάβιος Παζ έχει πει: «αν κάποιος αλυσωμένος θα κλεινε τα μάτια, ο κόσμος θα γινότανε κομμάτια». Και γω θα μπορούσα να πω: αν το άσπρο βλέφαρο της οθόνης ανακλάσει το πρεπούμενο φως, το Σύμπαν θα καιγότανε ολάκερο. Για την ώρα όμως μπορούμε να αναπαυόμαστε «εν ειρήνη»: το φως του κινηματογράφου είναι κατάλληλα φακελωμένο και καγκελοφραγμένο.

Πρωτότυπος τίτλος «Λουί Μπουνουέλ – Μία Δήλωση» Κείμενο απ” το Film Culture, No 21. Kαλοκαίρι 1960. Κυκλοφορία εκδόσεων Κάλβος, μετάφραση του Πολύκ. Πολυκάρπου από το βιβλίο «Film Makers on Film Making», 1967

Πηγή: palinodiae.com