H Tάνια Παλαιολόγου μιλάει στο koutipandoras.gr για την Άννα Πολιτκόφσκαγια

Μία θεατρική παράσταση που εξελίσεται πότε ως δημοσιογραφικό ντοκουμέντο, πότε ως παζλ αναμνήσεων και ιστορικών τραυμάτων και πότε ως ποίημα με προκαθορισμένο τέλος. Η Τάνια Παλαιολόγου ερμηνεύει το ρόλο της Άννα Πολιτκόφσκαγια στην παράσταση “Ανεπίδεκτη Διόρθωσης” και μιλάει στο koutipandoras.gr για αυτά που της δημιουργήσαν το ενδιαφέρον για την προσωπικότητα της, για τα αυταρχικά καθεστώτα, την ανάγκη για ελευθερία και την ανθρώπινη πλευρά της μαχητικής δημοσιογράφου. 

Πώς αποφασίσατε να ερμηνεύσετε το ρόλο της Άννα Πολιτκόφσκαγια; Ποιες προκλήσεις/ δυσκολίες είχε η συγκεκριμένη επιλογή;

Η ιδέα ξεκίνησε ένα χρόνο μετά την δολοφονία της, όταν άρχισα να σκέφτομαι ότι αυτή η ιστορία πρέπει να γίνει θεατρικό. Είχα αρχίσει να ενδιαφέρομαι για το έργο της Πολιτκόφσκαγια πριν από τον θάνατό της. Με την είδηση του θανάτου της είχα την ανάγκη να διαβάσω κι άλλο, άρχισα να ψάχνω τα άρθρα και τα βιβλία της και μέσα από αυτά μου φανερώθηκε η προσωπικότητα μιας σπουδαίας γυναίκας. Έφτιαξα έναν φάκελο στον υπολογιστή μου όπου συγκέντρωσα ό,τι βρήκα στο διαδίκτυο, πήρα το μοναδικό βιβλίο της που είχε κυκλοφορήσει στην Ελλάδα (“Το Μυστικό Ημερολόγιο του Πούτιν: Ρωσικό Χρονικό”, εκδ. Οξύ, μετάφραση Δημ. Τριανταφυλλίδης), μετά βρήκα βιβλία της από το διαδίκτυο στα αγγλικά. Πέρυσι το καλοκαίρι αποφάσισα να εμπιστευτώ το υλικό στον συγγραφέα και μεταφραστή Δημήτρη Αλεξάκη, είχαμε ήδη συζητήσει το ενδεχόμενο να κάνουμε μία παράσταση για την Πολιτκόφσκαγια στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων. Ακριβώς εκείνη την περίοδο ο Δημήτρης ανακάλυψε στην Γαλλία το έργο του Μασίνι και μου το έφερε. Σιγά σιγά τα πράγματα πήραν το δρόμο τους. Οι δυσκολίες ήταν πολλές, κυρίως επειδή πρόκειται για ένα υπαρκτό πρόσωπο. Το σημείο εκκίνησής μας όμως ήταν η τεράστια επιθυμία μας να μιλήσουμε για την Άννα, να πούμε την ιστορία της. Έτσι εστιάσαμε στα σημεία όπου συναντιέται η επιθυμία μας να πούμε την ιστορία της, με την ανάγκη της ίδιας της Άννα να καταγράψει την αλήθεια για να αποκτήσουν φωνή τα θύματα ενός εξωφρενικού πολέμου.

– Τι σας συγκίνησε περισσότερο σε σχέση με την προσωπικότητά της;

Μέσα από τα κείμενά της ξεδιπλώνεται ένας άνθρωπος με βαθιά μόρφωση, κοφτερό και ψύχραιμο νου, ουσιαστική αίσθηση προσωπικού χρέους απέναντι στον άνθρωπο, αλλά ταυτόχρονα και μία ευάλωτη γυναίκα που δεν δίσταζε να ομολογήσει τον φόβο της ή να αφήσει τα δάκρυά της να ποτίσουν το χαρτί. Αυτό το δίπολο του ανθρώπου που δεν δίσταζε να κατακρίνει όλες τις τακτικές μίας ολοκληρωτικής κυβέρνησης κι από την άλλη δεν φοβόταν να ομολογήσει πόσο φοβόταν για τη ζωή της, μου προκάλεσε τρομερό ενδιαφέρον. Εκεί την συνάντησα.

–Πώς έχει αντιμετωπίσει ο κόσμος μέχρι τώρα την παράσταση; Σας κάνουν θετικά σχόλια;

Πολύ. Αυτό που μας δίνει μεγάλη δύναμη είναι τα σχόλια όσων δεν γνώριζαν την Πολιτκόφσκαγια. Οι περισσότεροι μας λένε “πώς γίνεται να γίνονταν αυτά τόσο κοντά μας και να μην γνώριζα τίποτα; Είναι τόσο πρόσφατο όλο αυτό”. Και υπάρχει και κόσμος που έχει παρακολουθήσει την ιστορία της και ανακαλύπτει πτυχές που δεν ήξερε. Με τους περισσότερους θεατές όμως που δεν έχουμε την ευκαιρία να συζητήσουμε μετά την παράσταση, συνομιλούμε κατά την διάρκειά της, υπάρχουν στιγμές που δημιουργείται μία σιωπηλή συνομωσία ανάμεσα στη σκηνή και τους θεατές, αυτό για μας είναι το πιο εύγλωττο σχόλιο.

– Η παράσταση έχει σκοπό να συγκινήσει, να διαπαιδαγωγήσει ή απλώς να καταγράψει τα συμβάντα;

Η παράσταση έχει σκοπό να πει την ιστορία της Άννα. Που με τη σειρά της ήθελε να λέει τις ιστορίες όσων δεν έχουν φωνή. Στις πρόβες, με άξονα πάντα το κείμενο του Μασίνι, ανακαλύψαμε τη διαδρομή ενός ανθρώπου που ξεκινάει θέλοντας να πει την αλήθεια, να διηγηθεί αντικειμενικά τα γεγονότα, αλλά στην πορεία βουτάει τόσο βαθιά μέσα τους, που γίνεται η ίδια γεγονός. Και μετά δεν μπορεί να κάνει πίσω.

– Θεωρείτε πως στις μέρες μας υπάρχουν άνθρωποι που είναι “ανεπίδεκτοι διόρθωσης”; Αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο από όλες τις εξουσίες;

Υπήρξαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν πάντα τέτοιοι άνθρωποι, εξαρτάται από τις περιρρέουσες συνθήκες που δημιουργεί η κάθε εποχή για το πώς θα αντιμετωπιστούν από τις εξουσίες ή τι επιρροή θα έχουν στην κοινωνία. Ξέρω πολλούς τέτοιους ανθρώπους σήμερα, ανθρώπους που έχουν τη δύναμη να αντιστέκονται σε ένα άδικο πολιτικό σύστημα, ανθρώπους που δημιουργούν τις δικές τους συνθήκες για να ζουν με αξιοπρέπεια, δίνοντας με τον τρόπο τους τον δικό τους αγώνα ενάντια σε ένα ανύπαρκτο κράτος πρόνοιας. Ο ελεύθερος άνθρωπος που δεν έχει επιτρέψει να ευνουχιστεί η φαντασία του θα βρει το δρόμο του. Όσο πιο δυνατός είναι, τόσο περισσότερους θα συμπαρασύρει στην πορεία του. Όσο πιο επιφανειακή είναι η δημοκρατία, τόσο πιο επικίνδυνος θα είναι ο άνθρωπος που οραματίζεται και δρα.

–Γιατί πιστεύετε πως η περίπτωση της Άννα Πολιτκόφσκαγια προσέλκυσε τόσο μεγάλο ενδιαφέρον; Πρόκειται για μία μεμονωμένη υπόθεση που αφορά στο ρωσικό καθεστώς ή έχει διαχρονικά χαρακτηριστικά;

Η Άννα μεγάλωσε με το ένα πόδι στη Δύση και το άλλο στη Ρωσσία. Γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη από γονείς διπλωμάτες, αυτό της έδωσε ένα μεγάλο εφόδιο, ουσιαστικά εμβαπτίστηκε από την οικογένειά της σε μία ηθική υπεράσπισης των ανθώπινων δικαιωμάτων. Ενώ λοιπόν ζούσε και εργαζόταν σε μία χώρα όπου αργά αλλά σταθερά επέστρεφε ουσιαστικά στον τσαρισμό με ό,τι συνεπάγεται αυτό για το πολίτευμά της, η Άννα δεν μπορούσε να διανοηθεί να συνεχίσει τη δράση της σε ένα πιο ασφαλές περιβάλλον. Παρόλο που έχαιρε μεγάλης εκτίμησης στη Δύση, θεωρούσε χρέος της να συνεχίζει να πηγαίνει μόνη της σε αποστολές στον Βόρειο Καύκασο (είχε ταξιδέψει πάνω από 40 φορές σε εμπολεμες ζώνες στην Τσετσενία, την Ιγκουσετία, το Νταγκεστάν) και να καταγράφει τις ιστορίες των ανθώπων που για την κοινή γνώμη ήταν οι “παράπλευρες απώλειες”. Παρόλο που στη Ρωσία οι δολοφονίες δημοσιογράφων τα τελευταία χρόνια είναι συνήθης πρακτική φίμωσης της ελευθερίας του Τύπου, η Άννα είναι ίσως η πιο γνωστή περίπτωση λόγω της προβολής που είχε πάρει η δουλειά της από αξιόπιστα ΜΜΕ σε όλον τον κόσμο. Η δολοφονία της ήταν αφορμή να γίνουν γνωστές άπειρες περιπτώσεις συναδέλφων της που εξαφανίστηκαν, φιμώθηκαν, βασανίστηκαν, απειλήθηκαν, όχι μόνο στη Ρωσία. Αυτά συμβαίνουν και στην χώρα μας. Συμβαίνουν παντού.

-Ποια είναι κατά τη γνώμη σας τα κεντρικά θέματα που διαπνέουν την παράσταση; Ο πόλεμος, ο φασισμός, η μάχη για την ελευθερία, όλα αυτά μαζί;

Η ανελέητη μάχη του ανθρώπου με το τέρας που έχει φτιάξει ο ίδιος ο άνθρωπος. Δεν μπορώ να το βάλω ακριβώς σε λόγια. Το σίγουρο είναι ότι θελήσαμε να πούμε μια ιστορία με την παράστασή μας, κι ότι η ιστορία αυτή μας αφορά βαθιά. Από κει και πέρα ο κάθε θεατής πηγαίνει εκεί που ακουμπάει η καρδιά ή το μυαλό του.

Συνέντευξη στην Ζαργάνη Ηλέκτρα